رامیار ئەحمەد
ئەگەر سەرهلدانێ بكەینە ناڤبرەك بو دوو جیلان و جیلێ پشتی سەرهلدانێ ب جیلێ سەردەم وەربگرین، ئەڤ جیلە دگەل سەرهلدانێ و ل سەرهلدانێ و پشتی سەرهلدانێ هەبونا هەی، ئەڤ جیلە گەلەك گەلەك جیاوازە ژ جیلێ روژێن خەباتا چەكداری و پێشمەرگەهاتیێ د سەخمەراتی رێكا رزگاریخوازیێ دا. ئەڤ جیلێ تازە ئەكتەر نینە د درامایا دوهی یا بزاڤا رزگاری خوازیێ دا، وە چ ئامادەبون نینە د كێشمە كێشما رابردویا رەڤین و راكرن و توماركرنا داستانا قەهرەمانیا بزاڤا ئازادی و رزگاری دا سەخمەراتی سەلماندنا هەبوونا نەتەوەیی دا. بەلێ گەلەك مخابن جیلێ تازە یێ بویە قوربانێ دەستێ ئەزمونا تەحل و دژوارا حوكمڕانیەتا نها یا كوردستانێ و جیلێ تازە یێ هاتیە پشت گوهخستن و د وەڵاتێ خودا یێ نامۆیە و تێتە نامۆكرن (غەریب) و ئاوارە دبیت. دیسان جیلێ تازە ب كەلتورێ گەندەڵ تێتە پێناسەكرن، سەرەڕای وێ چەندێ كو ئەو خولقێنەر و داهێنەرێ وی كەلتوری نینە، بەلێ پا ب زوری یێ ب سەر دا چەسپاندی. جیلێ تازە یێ گەهشتیە وێ باوەریێ كو ئەو دەستەیا دوهی ل پێش سەرهلدانێ بەرگریكار و رزگاریخواز و ئازادیخواز بوون نها نەشێن بهەمان فكر و ئەزمون كوردستانێ پرێڤە ببەن.
د ڤی دەمێ كوردستانێ دا هندی زووترە پێدڤییە جیلێ تازە جهێ ئەڤ دەستەیا نها یا حوكمران ل كوردستانێ بگریتە دەست، سەخمەراتی هەوڵدان بەرەف سەروەریا نەتەوایەتی دا. كوردستان د سەردەمەكێ تازە و حالەتەكێ تازە دا تێپەردبیتن پێدڤی ب هزر و بیركرنێن تازە یە و پێویستی ب پێداچونەڤەیەكا بنەڕتییە تا جیلێ تازە ب گشت مللەت ڤە ببیتە بریاردەر بەرامبەر چارەنڤیسێ خو دا. ئەز باوەرم جیلێ نوی جودا ژ یێ پێشی خۆ بیروكا كوردایەتی یا نوی بو ڤێ مەبەستێ یا دگەلدا، وە پێدڤی ب گفتوگۆیەكا گرنگا سەردەمیانە یا هەی بو داهێنان و بەرهەمهێنانی ئارمانجا سەروەریا نەتەوایەتی. جیلێ نوی بەروڤاژی دەسەلاتا سیاسیا نها دڤێت ئەڤ مەسەلا هەستیار ژ چوارچێوێ حزبایەتیێ و تاكە كەسیێ دا رزگاربكەت و بكەتە كێشەیەكا ستراتیجیا هەرە گرنگا دوزا جیلێ نوی، وە بیركرنا جیلێ نوی باوەریا بهندێ هەی كو پێدڤیە مللەت هەمی ل ڤان مەسەلێن گرنگ و پر هەرستیار دا خۆدان بریار بیت، هەتا د دەمێت پێدڤی و تەنگاڤدا مللەت هەمی ببیتە بەرگریكار و زێرەڤان، وە ل دەمێن هەرە سەخت و ناخۆشدا هەمی تاكەكێ مللەتی ئامادەی قوربانی دانێ بیت د سەخمەراتیا وی دا.
ئەم جیلێ نوی وەسا هزر دكەین هەر دەما مللەتی برایارا بدەستڤەئینانا سەروەریا نەتەوایەتی دا، وی دەمی دڤێت ئامادەبین قۆربانیێ ژی بدەین د پێخەمەت وێ سەروەریێ دا، وی دەمی كارەكتەرێن ئەقلیمی و نێڤدەولەتی ژی دێ حسابەكا دی بومە كەن كو زور یا جیاواز بیت ژ وێ حسابا كو بو تاكە كەسەكی یان تاكە حزبەكێ دكەن، د ئەنجامدا ئەو دێ بو وان ڕۆن و ئاشكرا بیت كو مللەت هەمی خۆدان وێ بریارێ یە ب هەمی چین و توێژێن خۆڤە.
ئەز وەسا دبینم كو ئەو كەسێن خۆدان بینینەكا نە گونجاو و نەگوڕ هەمی دەما بەهانەیا وان ئەوە كو چوار دەورێن مە دوژمنن و مللەتێ كورد دێ بیتە نێچیرەكا ئاسان بو وان د دەما ڕۆبرۆبونا گەمارۆدانێن سیاسی و ئابوری. ب واتەیەكا دی ئەڤ كەسانە یێت توشی نەخۆشیا دەرونیا سیاسی بوین ژ ئەگەرێ وێ ئەزمونا درێژخایەنا كو ل نیڤا دوو یێ یا سەد سالیا بیستێ دا هاتینە پەروەردەكرن، عەقلییەتا وێ جورە پەروەردا سیاسی ژی بو جیهانا ئەڤرو یا سیاسی عەقلییەتەكا كەڤنارە و یا بسەرڤەچوویە.
راشكاوانەتر ئاماژەێ پێبدەم، ئەو جیلێ سیاسیێ ل نیڤا دوویێ ژ سەد سالیا بیستێ دا هاتیە پەروەردە كرن، جیلەكێ شورەشگێر و قەهەرمانێ داستانێن جەنگانە یە، نەكو جیلێ سیاسەتا برێڤەبرنا دامودەزگەهێن میری و جڤاكینە، كە واتە ئەڤ جیلە یێ كەڤنار بووی و ئێكسپایەر بووی د ناڤ گەما سیاسیا ئەڤروكە دا، نها پێدڤییە رێز ل رابردویێ وانا بێهتە گرتن و ببنە سومبۆلێن شورەشگێری و بلەزوبەز گوڕەپانا سیاسی چول و ڤاڵا بكەن. چونكی ئەڤ سەردەمێ تازە و نوی پێدڤی ب هزرو بیركرنێن تازە و نوی یێ هەی، كە واتە نابیت جیلێ نیڤا سەد سالیا بوری ب عەقلییەتەكا كەڤن و بسەرڤەچوویی ڕۆبەڕۆیێ قۆناغ و هەلومەرجێن سیاسی یێن سەردەمیانە ببنەڤە، كە واتە پێدڤییە سەركێشیا د رێڤەبرنا بزاڤا سیاسیا ئەڤرویا كوردی دا بێهتە گوهەرتن ب جیلەكێ سەردەمیانە خودان هزرو بیرێن سەردەمیانە، تا مللەت بشێت خو بگونجینیت دگەل پێشهاتێن سیاسی یێن روبرۆیا مللەتی دبن.
ئەگەر ئەم ل ڤێرێ نمونەكا زیندی ڤەچڕینین كو چەوا بزاڤا سیاسیا كوردی ب عەقلییەتەكا كەڤنار مامەڵە د گەل چەند دەرفەتەكێن زێرین ئەنجامدایە د دەما ڕوبرۆبونێ دا: وەك نموونە، ئەو گوڕانكاریێن ل دەستپێكا ساڵێن ١٩٩٠ێ دا پڕانیا روژهەلاتا ناڤین و ئەوروپا و جیهان توش بووی گەلەك گەلەك نەتەوەیان سود و مفایەكێ مەزن ژێ وەرگرت، بەلێ بتنێ كورد نەشیان بو خۆ مفای ژێ وەرگرن. وە نمونەكا ژ وێژی زیندیتر جەنگێ عیراق و ئەمریكا ل بهارا سالا ٢٠٠٣ دا، عیراق وەكو دەولەت پارچە پارچە ببوو، بەلێ مخابن شوینا سەركردێن كورد هەولبدەن رێكێ خوشبكەن بو بانگەشا ب دەولەتبونێ، ئەو رابوون ب عەقلییەتەكا زور كەڤنەپەرستانە جموجوول ئەنجامدان و كێشا كوردی هەر هاتە ژبیركرن، تنێ مژولی هندێ بوون كا چەوا جارەكا دی شیعە و سوننا بكن برایێن هەڤ و بكەنە د ناڤ یەك جەستە دا. ئەڤە دەرفەتەكا گەلەك زێرین بوو سەركردایەتیا كوردد ب سەرخۆ دا تێپەڕاندی، پێدڤی بوو بەروڤاژی وان هەلویستان كارێ خۆ ئەنجامدابا و هەمی هەولەك دابان بو دوور ئێخستنا شیعە و سوننا و بێ ئومێدكربان ژ هەڤدوو. دووپات دكەم كو سەركردێن كورد سەركەفتی بوون د ئێكگرتنا بەرەیێن شیعە و سوننە دا، كو هەر نها ب دانپێدانانا سەركردایەتیا كوردی خۆ ئامادە دكەن بو دووبارە ئەنجامدانا ئەنفال و تالان و مالوێرانكرنا كوردان.
باشە دەما بەحسێ پشتگیریا نێڤدەولەتی دكەن، بوچی خۆ روبڕۆی پرسیارەكێ ناكەن، ئێكەم جار پێدڤییە ل سەروان چ جورە پشتگیریێ بدەست خۆڤە بینن، پشتگیریا گەل و نەتەوێ خۆ یان یا نێڤدەولەتی؟ تا تو بشێی پشتگیریا نێڤدەولەتی ب دەست خۆڤە بینی، ل دەما تو داخازا وێ پشتگیریێ یان گەرەنتییا نێڤدەولەتی دكەی، تشتێ ژ هەمیا گرنكتر ئەوە پێدڤیە تو ب پشت و پەنا و هێزا مللەتێ خۆ ڤێ داخازێ پێشكێش بكەی، هەتا هێزا نێڤدەولەتی حسابێ بو تە بكەت، هیچ نەبیت هزرا هندێ بكەت كو كوردستان ناڤچەیەكا زەنگینە و دەلیڤە دێ هەبیت هێزەكا ئابوریا مەزنا نێڤدەولەتی بێهتە ڤەگوهاستن بو كوردستانێ ب رێكا پشتگیری و هێز و شەفافیەت و دیموكراتیزەكرنا مللەتێ خۆ.
ل سەر بزاڤا سیاسیا كوردی پێدڤییە پشتگیریا مللەتێ خو ب پلا ئێكێ بو خۆ دابین بكەت، نە وەك وان خەلەتیا دووبارە بكەتەڤە كو بەردەوام ل دەما بزاڤا رزگاریخوازی و شورەشگێریێ دا ل چەند سالێن بوریدا توش بووی، كو د ئەنجامدا چەندین جارا توشی شكەستنێن ئێكجار مەزن بوون چونكی بەردەوام پشتا خو گەرمكربوو ب هێزەكا دی یا داگیركەرا پارچەكا دی یا كوردستانێ، نە ئیرادا مللەتێ خۆ.
چەوا دێ شێی پشتگیریا مللەتێ خو بدەستڤە ئینی هەتا هەمی دەستكەفتیێن دی یێن نەتەوایەتی بدەستڤە بینی! ئەو ژی پێدڤییە چاكسازی د عەقلێ بزاڤا سیاسیا كوردی دا بێهتە كرن، پێدڤییە بزاڤا سیاسیا كوردی مللەتێ خۆ بەشدار بكەت د بریاردان و دەستكەفتاندا، پێدڤییە راستگۆبیت و خەمخۆرێ چینا هەژار و دەستكورتان بیت، پێدڤییە خو ب خزمەتكارێ هەر تاكەكێ مللەتێ خۆ بزانیت ل حەقیقەتێ دا نەك تنێ ب ئاخفتنێ، پێدڤییە عەقلێ شمولی (توتالیتەریانیزم) بێهتە هاڤێتن، ل شوینا وی، كەلتورێ سیاسیێ كوردی بێهتە دیموكراتیزەكرن، هەستكرن ب بەرپرسیارەتیێ ببیتە نەریتەك د كەلتورێ كوردایەتیێ دا، یاسا و دادپەروەریا كومەلایەتی جهێ خۆ بكەت د هەمی كونج و كولانەكێ دا، هەر دەمێ تە ئەڤ هەمیە بەرقەراركرن هینگێ پشتگیریا نێڤدەولەتی دێ گەلەك یا ب سانەهی بیت.
سەرەرای ڤان هەمیان ژی، زور جاران مەرج نینە زەمینە سازی و پستگیریا نێڤدەولەتیا خۆ تە هەبیت تا بشێی بانگەشا ب دەولەتبونێ بكەی، وەكی من بەری نها ئاماژە پێكری رێڤەبەرێن بزاڤا سیاسیا كوردی هەتا نها باوەریا ب وێ چەندێ هەی كو عیراق دیموكراسی ببیت د چوارچوڤێ سیستەمەكێ فیدرالی دا، كو ئەڤە مەحالە، وە ژڤان كەسان زورن د ناڤ بزاڤا سیاسیا كوردی دا.
نمونێن چەند وەلاتان مە یێت هەین كو ل دەما بانگەشەكرنا دەولەتبونێ دا، چەند وەلاتێن زلهێز دژایەتییا وان دكرن، ب تایبەتی ل دژی بانگەشەیا چەند وەلاتێن روژهەلاتا ئەوروپا وەكی ئەو نەتەوێن ژ یوگوسلاڤیا جودا بین، وە دیسان وەكی وەلاتێ ئوكرانیا، بەلێ د داویێ دا وەلاتێن زلهێز ب هەمی هێزێن خۆ بەرگری ژ وان نەتەوان كر پشتی راگەهاندنا دەولەتبونا خۆ ئەنجامداین.
بەڵی پا وەكی دیار ئەڤ مەسەلەیە وەسا ب سانەهی مەسەلەیا بانگەشەكرنا دەولەتبونێ نینە، بەلێ مەسەلە ئەڤە یە كو ئەو نوخبا سیاسیا كوردی دەستگرتن ب سەر سامان و ئابوریێ كوردستانێ و ب زەعیكرنا (فێرۆدان) مالێ گشتی یا خو مژیلكری نە ب مەسەلا بانگەشا دەولەتبونێ. باڵا دەستێن بزاڤا سیاسیا كوردی مەسەلا ئوتونومی و فیدرالی ب سەر مللەتێ كورد دا ب زوری سەپاند، ب بەروڤاژی، ئەگەر بیروبوچوونێن مللەتی وەرگرتبان، مەسەلە دا ب ئاقارەكێ دیدا سەرهلگریت، د هەمان دەمدا مللەت ژی ب كێم تەرخەم دزانم چونكی د وی دەمیدا دەنگێ نەرازیبونێ ل دژی وان بلند نەكر. ئێدی چێدبیت سەركردایەتیێ ژی وەسا تێگەهشتبیت كو ئەو كارێ ئەو ئەنجام ددەن د بەرژەوەندیا گشتی دا بیت چونكی دەنگێ نەرازیبونێ ب شێوەكی نەبوو كو چ حساب بو بێهنە كرن.
ئەز یێت وێ باوەرێ دا پشتی بهارا سالا ٢٠٠٣ یێ باڵا دەستێن كورد دشیان هەولەكا مەزن دەسپێبكەت بو بانگەشەكرنا دەولەتبونێ، ب رێكا ب كارئانینا هێزو ئیرادا خەلكی بو ناڤ گورەپانا سیاسی دا، وە بیروكە و بریارا مافێ چارەنڤێسینێ ڤەگوهاستبا بو خۆدێ خەلكێ كوردستانێ، ب ڤی شێوەی كاریگەریا سیاسیا كوردی دەورەكێ دی دا بینیت د نێڤ گورەپانا سیاسی یا ئەقلیمی و نێڤدەولەتی دا، ل وی دەمی كو ئەڤە ئەنجام نە دا، خو دەسەلاتا سیاسیا كوردی دشیا پێنگاڤێن زور جدی پاڤێت بو دەستپێكرنا كاروانێ بەرەف نەتەوەبونێ و رێكێ خوشبكەت بە پێنگاڤا ب دەولەتبونێ د ناڤخویێ كوردستانێ دا كو ب هیچ شێوەیەكی پێدڤی ب ئاگاداربون و پشتگیریا نێڤدەولەتی نە دهاتە كرن.
ئێدی دەمی هندێ یێ هاتی كو جیلێ نوی مەسەلا سەروەریا نەتەوایەتی بكەتە كێشەیەكا راستەوخویا خۆ و بەس دەم و سال و زەمانێن دی ل دەست بدەت، ئەو ژی ب رێكا راپرسییەكا راستەوخو یا خەلكێ كوردستانێ، وە بالادەستێن كوردی یێن نوی ئەنجامێ ڤێ راپرستیێ بكەنە هێز و پشتگیری بو خۆ د نێڤەندێن سیاسی یێن نێڤدەولەتدا.
ليست هناك تعليقات:
إرسال تعليق