قەرەچكییا مە (بامەرنی)یا!

عبدالرحمن بامەرنی

بابەتێ ئەز دێ ل سەر نڤیسم، رێك بەحسا (راجێتێن نوژدارانە)، لێ هەر بۆ خوشییا خواندنێ، ئەز دێ هندەك چەپ و چیرا ل نڤیسینا خوە دەم. ددەمێ خوەدا، مە زارۆكێن بامەرنێ ب زمانەكی دگەل ئێك دئاخفت، مە دگوتێ قەرەچكی، ناڤئینانا من بۆ زاراڤێ (قەرەچ)، ژبەركو وان ژی زمانەكێ تایبەت بخوەڤە هەبوو، دەما دگەل ئێك دئاخفتن، بتنێ ئەو دئێك و دوو دگەهشتن و قەرەچكینیا مە یا هینگێ، لدویڤ سادەییا مە بوو و چ حیلە و حەوالە، چ دەست ناڤ دەستكانێ و دبنڤە پارە وەرگرتن دگەلدا نەبوو و هەمان قەرەچكینییا بەرێ، نوكە ب رەنگەكێ دی دهێتەكرنێ و هندەك دبێژنێ (كود)ێ نوژدار و دەرمانخانا و ئەڤا ب سەرێ من هاتی، ئەز دێ بەحس كەم.

ئەم چووینە كومەلگەهەكا نوژداری و كلینكییا نوژدار (س) و نوژدارەكێ ئەزمان خوش و یێ زیرەك ژی بوو، راجێت ژ نڤیسینێ پر كر، گوت دێ دوو گەرێن دەرمانان خون، وە دڤێت هەمیا ل سەر ئێك بكرن و وە ڤییا ژی هەر گاڤا ب دووماهی هاتن، گەرا دوویێ بكرن و مە گەرەك كری، بۆ گەرا دوویێ ژبلی دەرمانخانا وێ كومەلگەهێ، پێنج دەرمانخانێن دی من دانە سەر پێن خوە و ئێكی ژی نەزانی چ دەرمانن، دگەل دانوستاندنا من لدەف ئێكێ دەرمانخانێ، گوت: رەنگە ئەڤ كومپانییا ڤی دەرمانی دئینیت بتنێ بۆ دەرمانخانا وێ كومەلگەهێ بینیت و ئەڤە گرێبەستەكە دناڤبەرا واندا، دبیت ژی كودەكێ ڤەشارتی و رەنگە ئێك پیت بیت، دناڤبەرا نوژداری و دەرمانخانێ دا هەبیت!

ژبۆ خودێ دێ ڤێ بێژم، ل دەرمانخانا شەشێ، راجێتا نوژداری ژمن وەرگرتن و چوون بۆ من دەرمان ئینان و گوت: (ئەڤە هەمان كومپانی نینە، لێ هەمان جورێ دەرمانییە) و راستی بیت ئەز ب گومان كەفتم و گومانا من بۆ ڤی زمانێ (قەرەچكیێ و كودێن نوژداران ئەڤە غێر كومپانییە) و ما دێ چ زانم، كا ئەو دەرمان یێ دروست بوو یان ژی بتنێ دەرمانەكێ ئازارشكێن بوو؟!

----------------------

رۆژناما ئەڤرو ژمارە 3363 یا رۆژا 2023/7/11

چیرۆك و چیڤانۆك و سەرھاتیێن كوردی و راوستیانەك

 عبدالرحمن بامەرنی

ئەم نەشێین بێژین ستران بەری دھێت یان ژی ڤەگێران و ئەڤە بابەتێ من ژی نابیت، ژبەركو ئەز دێ زێدەتر ل سەر پولینكرنا ڤەگێرانێن كوردی راوەستم، دەم و جھێن لێ دھاتنە ڤەگێران و بۆ نمونە، دەمێ گوتنا سەرھاتیەكا كوردی جوداتر بوو ژ دەمێ ڤەگێرانا چیرۆكەكێ و ھوسان دەمێ ڤەگێرانا چیرۆكەكێ جوداتر بوو ژ دەمێ ڤەگێرانا چیڤانوكەكێ و رەنگە ڤەگێرێن ھەر سێكان ژی تایبەتمەندیێن خوە یێن جودا ھەبن و ئەگەر ئەم ژ لایێ پولینكرنێ ژی ڤە ل سەر ڤەگێرێن كوردی راوەستین، ئەز باوەرم ئەم دێ كەینە سێ بەش و بڤی رەنگی (سەرھاتی، چیرۆك و چیڤانوك).

 بوچی ئەز ڤی بابەتی بگرنگ بزانم، كو ڤەكولینێ ل سەر بكەم! ژبەركو دێ شێین ب خواندنێن زێدەتر دڤی بواریدا، د تەڤنێ پێكڤە ژیانێ، د تەڤنێ داب و نەریتێن كوردی، د تەڤنێ چارەسەری و بەرسینگرتنا كێشەییان، روودانان، پێشھاتان، رەوانبێژیێ و ھەلكەفتان راوەستین و دێ مە خواندنێن دروست ژبۆ ھەبن.

چ جوداھی دناڤبەرا ھەر سێكاندا ھەیە؟ رەنگە گەلەك ژمە ھەمان پرسیار لدەف دروست ببیت، ئایا ما ھەر سێ ناچنە د قالبێ چیرۆكێدا، رەنگە ب سەرڤەیی و بەرسڤەكا سادە بێژین بەلێ، لێ مەبەستا مەیە ئەم پولینكرنەكێ بۆ بدانین، دا د ھەر ئێكێ بگەھین جوداتر ژ یا دی و بھزرا من، ئەم دشێین بڤی رەنگی ھەر ئێكێ ژ یا دی جودا بكەین.

 

سەرھاتی:

ئەڤ سەرھاتیە دكورتن، زێدەتر سەربورن و بۆ مفا وەرگرتنێ دھێنە ڤەگێران و گەلەك جاران ژی بۆ بێھن فرەھیێ ل سەر روودان و بوویەران دھێنە گوتن، چ وەك ئارامكەر، بێھن فرەھی، باشتر ھزركرن و تا داویێ، ژبەركو سەرھاتی بخوە دچیتە د قالبێ شیرەتكرنێ دا[1]. ئەڤا ئەز دبێژم ل سەر پرانییا سەرھاتییا دھێتە گوتنێ، شیرەت كرن ژی چ وەك بێھنفرەھی بیت، بۆ نمونە ل ناڤ بەھییان سەرھاتی زێدە دھێنە گوتنێ، مەبەست ژێ خودانێ بەھیێ یێ بێھنفرەھـ بیت و خوە ل بەر نەخوشییا خوە بگریت، سەرھاتی دھێنە گوتن ل سەر كاری، ل سەر ھەڤكاریێ، ل سەر ئێكگرتنێ، ل سەر دلپاقژیێ، ل سەر پاكیێ، ل سەر تولڤەكرنێ و دوژمنكارێ و شەری و لێبورینێ و پەیوەندیێن كومەلایەتی و كەیف و خوشیێ و ھاندانێ و گەشەپێدانێ ژی.

لدویڤ پولینكرنا سەری بیت، ئێكەم جار ئەم دێ ل سەر سەرھاتیێن كوردەواری راوەستین، كورتی و درێژییا وان، راستی و دروستییا وان، دەمێ گوتن و ڤەگێرانا وان. ئەو كی بوون ب ڤەگێرانا سەرھاتیێ د بەرنییاس و ئایا سەرھاتیێن ھەنێ ھەمی رەنگڤەدانا كومەلگەھێ كوردی بوون یان نە؟! بۆ بەرسڤدانا ڤان پرسیاران ژی، دڤێت بزانین سەرھاتی چ تشتن و بوچی دێ بێژنێ سەرھاتی و ئایا خودانێ خوە ھەیە یان نە؟!

سەرھاتی بخوە ڤەگێرانەكا كورتە، زێدەتر سەربورەكە و یا دویرە ژ خەیالێ، ژبەركو سەرھاتی دھێتە ڤەگێران دا كارتێكرنێ ل سەر گوھداری بكەت و بتنێ د حالەتێن ئاینی دا نەبیت، گەلەك سەرھاتیێن ھەین، ب پێغەمبەران ڤە ھاتینە گوتن، ب ژیانا سەحابان ڤە ھاتینە گوتن، ب چاكان ڤە ھاتینە گوتن و ئەڤە ژی د باوەرییا خەلكیدا، ناچنە د بوارێ خەیالێدا، ژبەركو ئەڤ بابەتێن ئاینی گرێدانا خوە دگەل باوەری و خوش باوەرییا خەلكی ھەبوو.

دەمێ ڤەگێرانا ڤان سەرھاتییان، ھەر چەندە چ دەمەكێ دەستنیشانكری نینن بۆ ڤەگێرانا سەرھاتییا دناڤ خەلكیدا و لێ یا بەرچاڤ زێدەتر دناڤ بەھییاندا دھاتە گوتن، ل دیوانان، بۆ زارۆكان، بۆ گەنجان و بۆ شیرەتكرنێ و پەروەردەكرن و ھاندانێ دھاتنە گوتن و ئەڤێن ل ناڤ بەھییان ژی دھاتنە گوتن، ھەر چەندە لناڤ بەھییان زێدەتر ئاخفتن بۆ مەلایی دھێلا، لێ سەرھاتی زێدەترین تشت بوون دھاتنە گوتن، د دەمەكیدا ھەمی بێدەنگ و دلگران بوون و ھندەك كەس ب گوتنا سەرھاتییان د بەرنیاسن، یان ئەوان خوە زێدەتر دئینانە پێش، كا ل چ دەم و ل چ ھەلكەفت چ جورە سەرھاتیەكێ بێژیت و زێدەترییا جاران، كا جڤاتا روونشتی و بابەتێ وان دخاستە چ، ئەو سەرھاتی دھاتە گوتنێ و ھندەك جاران د ئێك روونشتندا دەھان سەرھاتی دھاتنە گوتنێ، ژبەركو دكورت بوون و زوی دھاتنە ژبەركرن و ڤەگێرانا وان ژی دشیانێن ھەر كەسیدا بوو، لێ دھەمان دەمدا ھندەك كەسان تایبەتمەندییا خوە د گوتنا واندا ھەبوو، خەلكی حەز ژ دیوانێن وان دكر ژبەر گوتنا ڤان سەرھاتییان.

ئەگەر بۆ بەرسڤا پرسیارا خوە یا دەستپێكێ ژی ل سەر سەرھاتییان راوەستین، دەما مە بەحسا (تەڤنێ پێكڤە ژیانێ، تەڤنێ چارەسەری و بەرسینگرتنا كێشەییان، روودانان، پێشھاتان، رەوانبێژیێ)كری، ئەز باوەرم ئەم دشاش نابین ئەگەر بێژین سەرھاتیێ رولەكێ مەزن د شیرەتكرن، ئاموژگاری، ئاراستەكرن و چارەسەركرنا كێشان و بێھنفرەھیدا ھەبوو، ئەڤە ژی خالەكا زور گرنگە، بۆ ژیانەكا باشتر، خوشتر و گەشتر و ئارامتر.

 

چیرۆك:

چیرۆك ھەمان سالوخەتێن سەرھاتیێ ناگێریت، سەرەرای كو (عونسر)ێ خەیالێ و ئاشوپێ دناڤدا نینە. چیرۆك ژ سەرھاتیێ درێژترە و رەنگە ناڤئینانێن وێ، جھێن وێ و روودانێن وێ د بەرنیاس بن و ھەر وەكو كەسەك ڤەگێرەكێ بۆ مرۆڤی بەحس دكەت، ئەز ئەڤێ بەراورد دبێژم دگەل چیڤانوكێ كو تێكەلیێ دگەل ئێك دروست نەكەن. چیرۆكێ ژی سەربور یێن تێدا ھەین، مێرانی، خوە راگرتن، بھێن فرەھی، پلاندانان و لێبوردن و گوھداریكرن و د كوردەواریێ دا گەلەك گرنگی ب چیرۆكێ ھاتیە دان[2]، ئەگەر چیرۆكێ دگەل سەرھاتیێ و چیڤانوكێ بەراورد بكەین، چیرۆكێ زێدەتر ناڤنیشان تێدا ھەنە، ناڤ نیشان ب مەبەستا (جھـ، ناڤ ئینان)، ب مەبەستا مرۆڤ دشێت دەم و جھێن بویەرێ ژێ بزانیت، لێ مەرج نینە مرۆڤ ڤەگێری ناس بكەت و رەنگە نە ناسكرنا ڤەگێری ژی، ڤەگوھاستنا چیرۆكێ یە ژ كەسەكی بۆ كەسەكێ دی، كو ھەر كەسەك لدویڤ دەم و جھێن خوە، رەوانبێژییا خوە د تەڤنێ وێ ب خەبتیت و كێم یان زێدە بكەت، تا دھندەك چیرۆكان دا، مرۆڤ دزانیت چ دەمە یان چ جھە، لێ ل دیڤچوونێ بەروڤاژییا وێ دەردكەڤیت و مەبەست ژێ گەھاندنا ناڤەرۆكا روودانان، برەنگەكی كو رەوانبێژی و ھونەرێ چیرۆكێ نەھێتە ژ دەستدان و مەبەستا چیرۆك بێژی ب ڤەگێرانێ، ئایا بتنێ بۆ دەم بوراندنێ ھاتیە گوتن یان ژی ب مەبەست، ژبەركو د سەرھاتیێدا زێدەترین جاران ب مەبەست دھێتە گوتنێ و دچیرۆكێدا مەرج نینە ھەر دەم ب مەبەست بیت.

 

چیڤانۆك:

چیڤانوكێ خواندنەكا جوداتر بۆ دڤێت، سەرەرایی بەشدارییا چیڤانوكان دناڤ چەندین گەلاندا، ھەر چنەبیت ئەوێن ب بەرچاڤێن من كەفتین، لێ زێدەتر دناڤ كومەلگەھێ مەدا ئەو چیڤانوك دھاتنە ڤەگێران یێن نزیكی كەتوارێ مە، چ وەك جھـ، وەك جوگرافییا، تا وەك داب و نەریت ژی، لێ بۆ ڤەگێرانێ زێدەتر دەم بۆ دڤێت و پرانییا چیڤانوكان ددرێژن، خەیال و ئاشوپ دناڤدا ھەیە و كاریگەرییا چیڤانوكێ ل سەر تاكی گەلەك ھەبوویە، ژلایێ بەرفرەھكرنا مێشكی، كو بزانیت ل پشت چیایێ وی چ ھەیە، بتنێ وەك نمونە دێ دوو ڤەگێرا بەحس كەم، یا ئێكێ: كو راستییا ڤێ من ژ دووسێ كەسان ددەمێ خوەدا گولێ بوویە، كو ل گوندەكی یێن دەوروبەرێن مە، كەسەكی چاندكا خوە تژی نان كر و خاترا خوە ژ گوندیێن خوە، ژ كەس و كارێن خوە ھەمیان خاست و گوت ئەز دێ چم ل دنیایا دی گەرم، ب مەبەستا، بتنێ دوو دنیا ھەنە، ئێك ئەڤا ئەم ل سەر دژین و یا دوویێ ئاخرەت، د وەغەرا خوەدا ل گوندەكێ گەلەك ژ یێ ئەو لێ مەزنتر دەردكەڤیت، دبێژیت ئحااااا ئەڤە چەند مرۆڤ لڤێرە دژین و سەر پێ خوە دزڤریتە ڤە و دبێژت ئەڤە من دنیایا دی ژی دیت. ڤەگێرا دوویێ ھوسا دھاتە ڤەگێران، دوو چبوونە چییای چ بۆ گیایێ بھارێ بیت یان بۆ گەریان و بێ ئاڤ مابوون، ل سەر ئێك ژ گوبكێن ئاڤێ، ئێك ژوان ژووردا بەرێخوەددەتە دەشتێ و رەنگە ریبارێ دیجلەیی دیتبیت، گوتە ھەڤالێ خوە تو ئاڤا ھەنێ ژ دیرڤە دبینی، ھەر چاوا بیت دبێژیت بەلێ و پرسیارێ دكەت، ئەرێ چەندا كیرە؟ دبێژیتێ گەلەك، دبێژیتێ دگەھیتە د چوكێن مرۆڤی را؟ دبێژتیێ زێدەتر؟ دبێژتیێ دگەھیتە د شیتكا مرۆڤی را؟ دبێژتیێ زێدەتر؟ دبێژیتێ دگەھیتە د حەفكا مرۆڤی را؟ دبێژیتێ زێدەتر و ھوسا سەرێ خوە بلند دكەت و بێھنێ ل خوە تەنگ دكەت ھەر وەكو ئێك دكەڤیتە ئاڤێ و د خەندقیت و رح د سەردا چوو. مەبەستا من ب ڤان ھەردوو ڤەگێران چ راست یان درەو، تاكێ كورد بتنێ گوندێ خوە ددیت، ژبەركو ھەمی تشتەكێ وی ل گوندێ وی بدەست دكەڤت و كێم جاران ھەكە پێدڤی جھەكێ دیتر بایە و ھوسان، دەما چیرۆكا ئادێ بەحرا ھاتبا گوتنێ، چیرۆكا چیایێ قاف ھاتبا گوتنێ، چیرۆكا كافرێ حەفت سەر، دێوێ شین ھاتبا گوتنێ كو رحا وی یا د كرمكەكیدا، ئەو كرمك یێ د قودیكەكێدا و ئەو قودیك یا دزكێ كوترەكێدا و ئەو كوتر بتنێ رۆژەكێ و دەمژمێرەكێ لجھەكێ تایبەت داددەت، یان چیرۆكا شەیتانا شین یان مارێ حەفت سەر یان ژی مغارا مرییان، دەما زەلام بمریت ژنكا وی ژی دگەل خارنا چل رۆژان دھاڤێژنە د مەغارێدا و بەروڤاژی ئەگەر ژن بمریت، یان چیرۆكا سیمەرخی، یان چیرۆكا تا ژێ دچن، دەما مەرج دھێنە ھاڤێتنێ كو بچیت چیرۆكا دروست بینیت و ئێك بەرێ وی ددەتە ئێكێ دی و ھەمیان ژی چیرۆكێن خوە یێن سەربەخوە و خەیالی ھەین و دەھان نمونێن دی.

 ئەم دشێین ڤان مفایان ژ چیڤانۆكان وەربگرین، ئەز بەحسا مفا وەرگرتنێ بۆ ژین و ژیارا وی دەمی دكەم یێ من ھەردوو ڤەگێرێن خوە ژبۆ كرینە نمونە. چیڤانوك دشییا مێشكێ تاكی ڤەكەت، دنیایا پشتی گوندێ وی بۆ وێنە بكەت، كو خوە د خەیالا خوە ژی داو ی چ وێنە بۆ نەبن، زێدەباری رەوانبێژیێ، ھونەرێ ڤەگێرانێ، تەڤنێ روودانان و چاوانییا گرێدانا روودانێن چیرۆكێ پێكڤە و ئێك لدویڤ ئێك. ئەڤە ژبلی دەم بوراندنێ، كو ئەم دزانین گوندێن كوردستانێ، بەفرا زڤستانێ، رێ و رێبار، سەرما و رێكگرتن و نەبوونا كارەبایێ و ئەڤ تەكنەلوجییا نوكە، خەلك نەچار دما ل وان جڤاتا وان كەسان روینیت یێن ڤان چیرۆك و چیڤانوكان ڤەدگێرن و ھوسان دەمێ خوە ب تشتەكێ باشڤە د بوراندن، دیسان دەمێ كەسەكی گوھدارییا ھەمان چیرۆك كربایە ئەڤێ دوو كەسان یان زێدەتر، دا جوداھییا ڤەگێرانا ھەردووكان بینیت، كو گوھورین د رووداناندا ھاتینە كرنێ، رەنگە ئێكی ھەمان چیرۆك ب ئێك دەمژمێر گوتبایە، رەنگە دا كەسەكێ دی ھەمان چیرۆك ب دەمژمێر و نیڤان ڤەگێریت، ئەڤە ژی ھونەرێ ڤەگێرانێ، ھونەرێ رەوانبێژیێ، ھونەرێ دروستكرنا وێنەییان ژ خەیالێ دیار دكر و دناڤ خەلكیدا بلاڤدكر، كو ئەو ژی دشێت ب ھزركرنێ خوە د دەوروبەرێن خوە بگەھیت.

 

ئەنجام:

لدویڤ وێ پرسیارا مە ل دەستپێكێ ئازراندی، ژبۆ رولێ سەرھاتی و چیرۆك و چیڤانوكان د ڤەكرنا گرێكێن (تەڤنێ پێكڤە ژیانێ، تەڤنێ داب و نەریتان ، دتەڤنێ چارەسەری و بەرسینگرتنا كێشەییان، روودانان، پێشھاتان، رەوانبێژیێ و ھەلكەفتان) و ئایا ئەڤ چیرۆكێن ھەنێ شیاشینە چەند رولێ خوە دڤەكرنا ڤان تەڤناندا بگێرن؟ بھزرا من ئەم دشێین ڤان دەرئەنجامان ژ ئەڤا ل سەری و راوەستییا نا مە، چ وەك گوھدێر و حەژێكەرێ گوھدارێ چیرۆك و چیڤانوكان، چ ژی وەك خومخورەك و نڤیسەرەك كو پیتەی ب چیرۆك و چیڤانوكان ددەت و پەرتووك دڤی بواریدا ھەین، ڤەكولین و گوتار ھەین، ئەم دشێین بێژین: سەرھاتی، چیرۆك و چیڤانوك دشێن رولێ خوە د بابەتێن (جڤاكی، پەروەردەیی و مێژووی و دەروونی)دا بگێریت، ڤەگێرانا چیرۆكان ھزرێن كومەلگەھی بەروڤاژی دكەت، دیتنا تاكی بۆ ژنان، بۆ زەلامان و ڤەگوھاستنا ئەزموونێن مرۆڤان بۆ بەرسینگرتنا تەڤنێ ئالوزێ ژیانێ، كو گەلەك خوە دناڤرا ئاسێ دبینن ئەو ژی ب دووماھیێن خوش دپرانییا چیرۆكاندا، كو مرۆڤ دشێت چارەنڤیسێ خوە ب دەستێن خوە بگوھوریت و ئەڤ ڤەگێران باشترین ھاندانن ژی ژبۆ ڤێ چەندێ.

كوڤارا مەتین ژمارە 237دا بلاڤبوویە

---

[1]ـ عبدالرحمن بامەرنی، ژ بەرپەرێن كەڤن سەرھاتیێن كوردەواری، ئەنستیتویا كەلەپورێ كوردی/ دھوك، 2007.

[2] ـ عبدالرحمن بامەرنی، شەڤێن چلەیی چیرۆك و چیڤانوكێن كوردی، ئەنستیتویا كەلەپورێ كوردی/ دھوك، 2011.

دەما دبێژین سینەما خودیكا گەلانە!

 عبدالرحمن بامەرنی

سینەما دشێت چ بكەت؟! ئەڤ پرسیارە گەلەك جاران خوە دوبارە دكەت و ھەر ئێك ژمە وەك خوە پێناسەكێ ددەتێ. ئەز دێ بۆ بەرسڤا ڤێ پرسیارێ ژی بەحسا فلمەكی كەم، كو راست سینەما دشێت گەلەك تشتان بكەت، پەیامێ بگەھینیت، راستییان سەراڤ بكەت و ئەڤ فلمێ ئەز دێ ژێ بەحسكەم ژی، فلمێ (Days of Glory)ە كو ل سالا 2006ێ ھاتیە بەرھەمئینان، فلم لدوو چار زەلامانە ژ چەند وەلاتێن عەرەبی یێن جودا مینا (جەزائر، تونس و مەغرب)ن و ژلایێ داگیركەریا فەرەنسی ڤە بەشداری د شەرێ جیھانیدا پێ ھاتیەكرنێ.

 چیرۆكا فلمی ژی ھوسان بوو: فلم بەحسا روودانێن شەرێ جیھانیێ ئێكێ دكەت، فەرەنسا ژی ژ لایێ ئەلمانیا ڤە ھاتبوو داگیركرن، فلم ژ ناڤ باژێرەكی عەرەبان دەست پێدكەت، ل سالا 1943ێ، ددەمەكیدا فەرەنسا كەتبوو بن داگیركەرییا ئەلمانیا و د ھەولێن بەرگری كرنێدا بوو، فلم ژناڤ باژێرەكێ عەرەبان دەستپێدكەت، پیرەمێرەك كو ب كارۆكۆك رەنگە خەلكێ جەزائر بیت، لناڤ كولانێن گوندی دگەریت و گەلەك كەس یێن بدویڤ ڤە،

زەلام و زارۆك ھەمی و تەمەن، گازی دكەت و خەلكی ھان ددەت كو دڤێت بچن فەرەنسا ژبن داگیركارییا ئەلمانیا رزگار بكەن. دبێژیت دڤێت ئەم ئالایێ فەرەنسا ب خوینا خوە بشووین، دڤێت فەرەنسا ژ گرفتارییا داگیركرنێ رزگار بكەین! و گەلەك كەس وەك خوبەخش بەشداریێ د شەریدا دكەن، ژ وەلاتێن جەزائر و تونس و مەغرب و باكورێ ئەفریقییا و دبنە سەرباز، لێ د فلمیدا زووم ل سەر چار ئەكتەرانە و ئەو ژی ژ وەلاتێن (جەزائر، تونس و مەغربن) و تشتێ بۆ من بالكێش كو بكەمە ئەڤ نڤیسینە، د سەربازیێ دا فەرەنسا مامەلا ھاولاتیێن فەرەنسا دگەل ڤان ناكەت، جوداھیێ دخارنا واندا دگەل سەربازێن فەرەنسی، جوداھی د دەستویردانێ دا، د پلە بەرزكرنێدا و ئەڤ سەربازە بۆ بەرۆكێن شەری دھێنە ھنارتن، د دەمەكیدا وان باوەریەكا تەمام ب یەكسانیێ و ئازادیێ یا ھەی، سەرەرای كو فەرەنسا نە وەلاتێ وانە و وەلاتێ وان یێ دایك ژلایێ فەرەنسا بخوەڤە ھاتیە داگیركرن، خێروبێراتێن وەلاتێ وان ژلایێ وەلاتێ فەرنساڤە بۆ خوە دھاتە برنێ و ئەو رەفتار و جوداكارییا دگەل وان و سەربازێن فەرەنسا دھاتە كرنێ و وان ب ھەمی گیانەكێ وەفاداریێ بەرگری ژ فەرەنسا دكر، لێ پرسیارا دەرھێنەرێ فلمی لدەف بینەرێ فلمی دروست دكر، ئەرێ ئەڤ شەرە ژ پێخەمەت چ؟!!

د بەرێخوەدانا ھەر كەسەكیدا بۆ فلمی گەلەك تشت و پەیامێن ڤەشارتی ھەنە، مەبەستا من ژی دەما دبێژم فلم خودیكا گەلانە ھەر ئەڤەیە، رەنگە ئەگەر چەندین نڤیسین، ل سەر ڤێ نەدادپەوەریێ، ڤێ ھەردەردانا خوینێ ھاتبانە نڤیسین، ھیچ ئارمانجەك بدەستڤە نەئینابا، لێ دەرھێنەری فلمی شییا پەیامەكێ نە بتنێ بگەھینتە وەلاتێ فەرەنسا، بەلكو جیھانێ ھەمیێ، ھەر چنەبیت ئەڤێن حەزا بینەرییا سینەمێ و فلمان ھەی، كو ئەڤ نەدادپەروەرییە دگەل وەلاتێن دی ھاتیە كرنێ و شیایە زورداریا وەلاتێن دی و ساددەیا خەلكێ وەلاتێ خوە و خوش باوەرییا تاكێن وەلاتێ خوە بەرچاڤ بكەت! 

درۆژناما ئەڤرو ژمارە 2260 یا رۆژا 5/7/2023 دا بلاڤبوویە.

شیان كانیساركی ل سەر كورتەچرۆكا تكێتا شەمەندەفرێ دنڤیسیت

تكێتا شەمەندەفڕێ/ شیان كانیساركی

نڤیسەری ڤیایە نامەكا درێژ د دەمەكێ كورتدا ب گەهینیتە خواندەڤانی، هەلبەت تێگەهەشتنا من و تە سەبارەت ڤێ چیرۆكێ دێ یا جیاواز بیت و ئەگەر وەكی ئێك بوو ئەڤە ژ نەباشی و بێهێزیا چیرۆكێ یە، لێ دبیت چوار كەس ب خوینن؛ ئێك كورێ گوندی بیت، ئێك یێ باژێری، ئێك قوتابیا زانكویێ بیت، یا دی ل مال كار بكەت، هەر ئێك ژی دێ بۆ خۆ پێناسەیەكا ل دویڤ تاما وی/وێ ژێ دیتی خواندنێ بۆ كەت. گەلەك جاران چیرۆك هەمی دێ سەرنجا مرۆڤی كێشیت، جاران ژی ژ چیرۆكێ دێ كارێكتەرەك یان كەسایەتیەكێ تەمەنێ وی كورت كارتێكرنێ ل تە كەت و ئێكا هند ژتە چێكەت ل سەر بنڤیسی، ئەڤەژی بۆ وێ چەندێ د زڤڕیت مرۆڤ كەسایەتیا خۆ د وی كەسی دا دبینیت و هزردكەت نڤیسەری ئەو چیرۆك ل سەر ژیان و چانسێ مرۆڤی یا نڤیسی، لێ حال چ حالە نە ژ دویر و نێزیك نڤیسەر « من و تە» نا نیاسیت. نڤیسكار و نۆژدارێ ئەفگانی-ئەمریكی» خالد حوسێنی1965ێ» دبێژیت:( نەیا گرنگە تو ل كیڤە سیاری شەمەندەفڕا «چیرۆكێ»دبی، یا گرنگ ئەوە دێ هەمی دویماهیێ گەهن ئێك خال»جهـ» ). پرسیار بۆ نڤیسكاری، ئەرێ ئەڤە بۆ چ د ڤەگەڕیت؟ ئەرێ ما تو من د نیاسی؟

*ئێك ژ كورتە چیرۆكێن د پەرتووكا( شوكرۆیا عەزێ) یا نڤیسكار «عەبدولڕەحمانێ بامەرنی» دا هاتی، كو ژ وێ كۆمەلا چیرۆكان ب تنێ (ب بوچوونا من) ئەڤ چیرۆكە یا سەرنجڕاكێشبوو، لێ ئەڤێن دی هەمیان من چ تام و خوەشی ژێ نەدیت. كورتە چیرۆكا دێ ل سەر ڕاوەستین یا ل لاپەر 52 و ژ 400 پەیڤان پتر پێكدهێت، ب ناڤێ « تكێتا شەمەندەفڕێ «یە. بەری نوكە د گۆڤارا «پەیڤ» ژمارە 81ێ ژی دا بەلاڤبوویە. نڤیسەری هندەك ئاماژە و تشت كرینە سۆمبۆل بۆ هندەك بابەتێن دی یێن ڤەشارتی، بۆ نموونە «شەمەندەفڕ» ب كارهاتییە، « كەسەكێ ب تنێ ڕوینشتی ل دویماهیك فارگوون» یان تەماشەكرن و دوبارە ڤەگەریان ل تشتێ بۆری ئەڤجا چ هزرێن مرۆڤی بن، چ ژیانا مرۆڤی بت ئەڤا ب چیمەنتویی هاتیە سەبكرن كو هەر شەڤ بەری خەوێ نەهێلیت خودان بنڤیت و چاڤێن وی بكەڤن سەرئێك! كی نابێژیت « شەمەندەفڕ» ل ڤێرێ ژیانە؟ چونكی ب لەزاتیەكا زێدە یا ب ڕێ كەفتی و د ئەسل دا دەمێ چیرۆك دەستپێدكەت ئەو ل نیڤا ڕێكێ ژی بوو» دەمێ تو دایكبوویی ما دەستپێكا ژیانێ بوو؟» پشتڕاست نەخێر هەر ئەو شەمەندەفڕە یا بەری تە هندەك لێ سیاربوین و هاتین خوارێ ژی. ئەز د شێم وەكی تاكەكێ بێ چانس»ب هزرا من» خۆ د ناڤ چیرۆكێ دا ببینم، دەمێ تەماشەی دەوروبەران دكەم هەمی د مژویل و كەیفخوشن و ب تنێ ئەزێ بێ بەخت یێ د خۆ و وان دهزرم « جۆت جۆتە ملێن وان پێكڤەبوون…ئێك یێ پەرتووكا د خوینیت، ئێكی هێتفونا وی یا د گوهێ وی دا و گوهداریا سترانان دكەت… دو ژی یێ گەنگەشێ دكەن…ئێك ژی ملێ وی یێ ب ملێ كچەكا جوان ڤە…» خوەزیێن وان مانە؟ لێ پا بۆچی خوەزیێن وان ما كی نا بێژیت ئەز یێ ل سەر فایدەی، چونكی هەر ل دەستپێكێ ئەز یێ ب تنێ مە و جهێ من یێ فرەهە و بێ چ قەرقەشە یێ بڕێكا خۆ دچم و تەماشەی ژ دەرڤە دكەم كو ددەمەكی دا ئەو نەشێن و من ئەڤە بۆ خۆ هەلبژارت، لێ وان نە ب دەستێ وان بوو « جۆت جۆتە ملێن وان ب پێكڤەبوون و ئەڤەژی نە ب حەزا وان بوو! «. چەند یا خۆشە ژ هەمی سەرنشینان ئەز ب تنێ یێ ب بەخت چونكی ئەز كەیخوەشیێ و تامێ ژ تنێبوونێ دبەم…. گەلەك نەڤەكێشا ئەز پەشێمانی ڤێ هزرێ بووم كو ئەز ژ كۆما كەیفخوشامە دەمێ تەماشە دكەم و ل پشت خۆ زڤڕیم د بینم هەڤالا ژیانا من ژی یا د دویڤ مندا د بەزیت و گازی من دكەت « لپشت خوە زڤریم، كچەكا لدویڤ شەمەندەفرێ دكەتە غار و یا تشتەكی دبێژیت… شەمەندەفر راوەستیا..دەمێ من ل تكێتا وێ نێری، جهێ وێ ل تەنشتا من بوو» ئەڤەبوو چیرۆكا منێ بێبەخت من هزردكر دێ یێ كەیف خوش بم و هەردەم یێ ب تنێ بم د ڤێ گەشتا ژیانێ دا !

ژێدەر:

-پەرتووكا» شوكرۆیا عەزێ»، نڤیسین: عەبدولڕەحمان بامەرنی.بابەت: كۆرتە چیرۆك. ژ.لاپەڕان: 80

-گوڤارا « پەیڤ» ژمارە 81- سالا 2020ێ.

-حكم-نت/ ویكیپیدیا.

د رۆژناما ئەڤرو ژمارە (3357)، یا رۆژا 2023/7/2 دا بلاڤبوویە

قاتێ‌ پێنجێ‌ ژوورا ژمارە دو

دیاری بۆ نوژدار "سەعد كازم"

ئەڤە ب هژمار بوونە هەیڤەك و دو رۆژ، ئەز نە روونشتیمە سەر كەلێژا خوە و من ئاگەهـ ژ كەلەخێ‌ خوە نە. ل دەستپێكێ‌، دەستەكێ‌ من بتنێ‌ هەمی رابوون و روونشتنێن من بوون، ئەوی دەستی ژی هەمی داخوازیێن من نە دگەهاندن، بتنێ‌ مەسجا من بوو ژ بۆ ئەوێن ل هنداڤ سەرێ‌ من، كا ئەز چەند هەست ب ئازارێ‌ دكەم..

دڤی ماوێ‌ ئەز ل سەر ڤی تەختی، هەر كەسێ‌ من سلاڤەك ژی كریێ‌ دهات و پەسنا من دكرن، هندەك سەروچاڤ چەند ژمێژە بوو، نەكەتینە بەر چاڤێن من و ئها ئێك ئێكە ئەو رۆژ یێن دهێنە بیرا من، هەر ژ دەما مە ئێك ناسكری و كا چ دناڤبەرا مەدا هاتیە روودان و چێبووی..

دڤان رۆژێن مانا مندا و ئەز كەلەخەكێ‌ درێژكری، چەندا حەزا رابوونەڤەییا من د خواستن، دوو جار هندا حەزدكر ئەز ڤێ‌ جیهانێ‌ بجهـ بهێلم. هەر كەسێ‌ دهاتە هنداڤ سەرێ‌ من، دەستێن خوە بلند دكرن و دوعایێن خێرێ‌ بۆ من د خاستن، لێ‌ من دزانی ئەو دوعایێن بەرۆڤاژی لمن دكەن، ئەوان دڤێت ئەز ئێك لایی ببم، یان د ژیانێدا بمینم یان ژی ب ئێك جاری وان بهێلم. هەر زوو من مرازا وان دزانی و چەند بێهنا من یا تەنگ، بێهنا من تەنگ تر دكرن..

من كەلەخێ‌ خوە و ئەو دهێلان و ئەز لدویڤ سەرێ‌ خوە دچووم، هەر ژوورا ئەز د گەهشتمێ‌، ب هژمار شەش تەخت و شەش نەساخ و بكێمی شەش كەسێن دی لهنداڤ سەرێ‌ وانن و ل بەر خزمەتا وانن، پرانیا وان ژی وەك من دانعەمرن و دێ‌ هزركەی، ئەڤ قاتە بتنێ‌ بۆ كەسێن بناڤ سال ڤەچوویان یێ‌ هاتیە تەرخانكرن.

 نە رۆژەكێ‌ و دویان و سییان ژوور ژوور من قەست دكرێ‌، كەسەك وەك من یێ‌ بێ‌ پێژن نەبوو، هەمیان شییان هەبوون، هندا شیانێن ئاخفتنێ‌ و هندا شیانێن رابوون و روونشتنێ‌ و خوە خارن ژی لمن هزرەت بوو! دا قەستا كەلەخێ‌ خوە كەم و ئێدی من نەدڤییا دەستێ‌ من ئازارێن من بگەهینتە ئەڤێن لهنداڤ سەرێ‌ من و خزمەتا من دكرن، چەند من خەلكەك یێ‌ ب خوەڤە مژوول و ماندیكری. ئها ئەڤە ئەو رۆژە یا من بەرهەم تێدا چاندی و ئەزێ‌ وی بەرهەمی د كێشمە بەر سینگا خوە!!

هەمیان دزانی ئەڤ قاتە یێ‌ بێ‌ وەغەرە و كێم كەسان دەرفەتا هەی ژێ‌ دەركەڤن، بتنێ‌ دوو كەس نەبن، ئەو نۆژدارێ‌ هەرو دهاتە هنداڤ سەرێ‌ من و چارەسەرییا من دكر و ئەڤ كەسێ‌ گیانی ژ قركا مرۆڤان د هەلكێشیت! هەردوویان ملێن خوە دبەر ئێك را بر بوون، بتنێ‌ من دزانی ئەو هەردوو چەند هەڤركیێ‌ ل سەر مرن و ساخبوونەڤەییا من دكەن..

 چەند نوژدارەكێ‌ سەر رەق بوو، نەدڤییا من بدەست هەڤركێ‌ خوەڤە بەردەت و لدووماهی جار، دوعایێن نەمانا من ژ مانا من زێدەتر لێدهاتن، لێ‌ سەر رەقییا نوژداری، سەر ژ هەمییان ستاند و دەستیرییا زڤراندنا من بۆ مال دووماهی نیشانێن هەڤركیەكا شكەستی بوون، نوژداری ئیمزا خوە ل سەر كری!

ــــــــــــــــــــــــــــــ

               دو كەس هەڤركیێ‌ ل سەر ژیانا مرۆڤی دكەن، ئێك هەولددەت گیانی د لەشێ‌ مرۆڤیدا بهێلیت و ئەوێ‌ دی خوە ل بەر كێشانا وی گیانی ڤەنیساندی یە و ژیانێ‌ ژێ‌ د ستینیت، ئەڤ كەسێ‌ كەتیە ناڤبەرا ڤان هەردویان ژی، بابێ‌ من بوویە، هەیڤەك و دو رۆژان ل نەخوشخانا ئازادی ل قاتێ‌ پێنجێ‌ ژوورا ژمارە دو یێ‌ درێژكری بوو و بتنێ‌ دەستەكێ‌ وی دلڤلڤی و نوژدارێ‌ سەرپەرشتییا وی دكر، چووك نەدانان و داكەفتن بۆ هەڤركێ‌ خوە نەكر و نەهێلا لبن چاڤدێرییا وی گیانێ‌ وی بهێتە هلكێشان و بریارا ڤەگوهاستنا وی بۆ مال ئیمزاكر و پشتی چەند حەفتییان، هەڤركێ‌ وی سەركەفتنەكا ئێكلایەنانە راگەهاند و گیانێ‌ وی ژ قركا وی راكێشا..

 رەحمەت ل گورا تە بن، ئەوێ‌ تە ئەم فێری ژیانێ‌ كرین و ئەم قەردارێ‌ تە و دەستخوشی بۆ تە ژی بن نوژدار، كو تو هەڤركییا مرنێ‌ دكەی و پاراستنێ‌ ل سەر ژیانێ‌ دكەی.

 

دكوڤارا رامان ژمارە 223 ل رۆژا 5/12/2015 بلاڤبوویە