الخميس، 30 يونيو 2016

موستەفیدێن هەیڤا رەمەزانێ‌


هەر چەندە رەمەزان وەك ئێك ژ فەرزێن خودێ‌ ل سەر موسلمانان، تشتەكە جوداتر ژ هەمی فەرزێن دی ب خودێ‌ و رۆژیگرانڤە گرێدایە و دڤی بوارژیدا، رۆژیگر موستەفیدێن ئێكێ‌ نە ژ پاداشتا خودێ‌، لێ‌ ئەم دێ‌ ددیڤەكێ دیرا سەحكەینە ڤان موستەفیدان، ببۆرن كو من پەیڤا (موستەفید) وەك پەیڤەكا بیانی ئێخستییە دناڤ ڤێ‌ نڤیسینێ‌ دا، ژبەركو بهزرا من دێ‌ زێدەتر یا ئارمانجبرتر بیت. 
هەیڤا رەمەزانێ‌ جوداتر ژ هەیڤێن دی، لڤین دكەڤیتە هەمی بوارەكێ‌ ژیانێ‌، مەبەستا من لڤێرە زێدەتر بازاركرنە، كرین و فرۆتن بگشتی! ژبەركو ژلایەكیڤە، خەلك ل خارنێن خوەش بۆ فتارێ‌ و پاشیڤێ‌ دگەریت، دا بشێت هەڤسەنگییا برسێ‌ دروست بكەت و رۆژیگر بخارن و شرینیێن خوەش بشێت رۆژییا خوە بگریت و بشێت خوە ل بەر برسێ‌ و تێهنێ‌ بگریت، ژلایەكێ‌ دیڤە خەلك بەرهەڤییان بۆ جەژنێ‌ و كرینا جل و بەرگان و شرینیاهییان دكەت و گەلەك حەزدكەن ناڤ مالییا خوە ژی جوان بكەن. ژ ئەڤێن من گوتین، بازار دشاریێت و لڤین دكەڤیتە هەمی كارەكی بێ‌ جوداهی.
دا بزڤرینە كاكلكا بابەتێ‌ خوە و ئەو كیش تەخن موستەفید، راستە دڤێ‌ هەیڤێدا ژبەر وان ئەگەرێن من گوتین، كرین و فروشتن دگەهیتە گوپیتكا خوە، لێ‌ دگەلدا، بازاركرنێ‌ عەقلێ‌ بازرگانی بۆ دڤێت، ئەز دێ‌ ژ نمونەكێ‌ دەست پێكەم، ژبەركو من ترومبێل هەیە و ژ بازاری تا دگەهمە مال، گەلەك هەلبژارتن ل بەر سینگا منن، كا پێدڤیێن مالێ‌ ژكیرێ‌ بكرم، ئەز لدویڤ تشتێ‌ باش و مامەلا جوان و ئەكید تشتێ‌ ئەرزانتر ژی بۆ من گرنگە، سەموونە و نان ئێك ژ وان تشتانن كو رۆژانە دڤێت بكرم و ببەمە مال، یا راست، پترییا سەمۆنخانە و نانپێژێن دكەڤنە درییامندا، من نان یێ‌ ژێكری و هندەكان نانێ‌ وان یێ‌ باش بۆ و هندەكان ژی دكەتمە بەر پت پتا مال و گازندە ژ نانی دكرن، چ ژ سوتنێ‌ بیت یان ترش نەبوونا هەڤیری و تا دوماهیێ‌، تشتێ‌ من كەیف پێهاتی، نانپێژەك بۆ ل دەستپێكا جاددا تەناهیێ‌ و دوو جارەكا من نان ژێكری یا راست نانێ‌ وی یێ‌ جوان بۆ، جارەكی ئەز چووم من (سرا) خوە گرت، نانێ‌ وی ژبن فرنێ‌ دەركەت و لدویڤ دلێ‌ هوستای نەبوو، هوستایێ‌ فرنێ‌ گوتە ئەڤێن نانێ‌ ددەتە بكران: (ڤی نانی نەفرۆشە و بكە تەلەف، ژبەركو هەڤیر یێ‌ دروست نەبوویە)، راستە ئەو دشییا نانێ‌ خوە بفرۆشیت و چیێ‌ نەكەتە تەلەف، بەلێ‌ پسیار لڤێرە ئەوە، ئەو چەند یێ‌ موستەفیدە؟ ئێك: ئەو بكرێ‌ خوە ژ خوە ناكەت، دوو: ئەو كەسێن هەیڤا رەمەزانێ‌ قەستا كرینا نانێ‌ ویدكرن، ژبەر وێ‌ رەفتارێ‌ دێ‌ بەردەوام قەستا كرینا نانێ‌ ویكەن. نمونەكا دژی دێ‌ بەحس كەم، ئەز چووم پەنتەلونەكی بكرم، یا راست لدەستپێكێ‌ كەیفا من هات، رێژا 60% ژبهایێ‌ خوە ئینابوون خار، ئەو پەنتەلونێ‌ دا كرم، من لدویڤ حاسیبا خوە تەخمین كر، ئەڤە یێ‌ حیلەكا سور و سور لمن دكەت، یانكو داشكاندنا وی بتنێ‌ دا قەستا پیشانگەها ویبكەم! ئێ‌ باشە، یا خودانێ‌ پیشانگەهێ‌، ما تو هزر ناكەی ئەڤە دێ‌ بیتە دوماهی پەنتەلون ئەز ژتە بكرم، ژبەركو لدویڤ بهایێن تە یێن نە مەعقول تو یێ‌ من بۆ خوە بخشیم دزانی!
یا من لدوماهیێ‌ دڤێت بێژم، مە پێدڤی ب(عەقلەكێ‌) بازرگانی و مامەلەكرنێ‌ هەیە، چاڤێ‌ مە ل پارەی بتنێ‌ نەبیت، ئێكەم تشت ئەم ل بكری بگەرین و تشتێ‌ باش و بهایێن باش بۆ بەرهەڤ بكەین! ئەو دێ‌ لمتایێ‌ مە گەریت، دڤێت مە ئەو عەقلیەتا كاری هەبیت، ئەو كەسێ‌ دهێتە دەف مە ئەم وی نەچار بكەین جارێن بهێت و ژبلی هەیڤا رەمەزانێ‌ ژی بهێت دەف مە، ژبەركو و هەروەكو مە گوتی، هەمی هەیڤان (دووركا بكری یا بدوهن نابیت) و ئەڤە نەگوتنا منە، ئەڤە مەزنا ژمێرە گوتی، ڤێجا بلا موستەفیدێن رەمەزانێ‌ بتنێ‌ نەبین، ژبەركو ژبیرنەكەین، ئێك سال ژ دوازدە هەیڤان پێكدهێت.
تێبینی:
دروژاناما ئەڤرو ژمارە 1908 یا رواژ 29/6/2016ێ‌ دا بلاڤ بویە.

الثلاثاء، 7 يونيو 2016

خواندنەك د پەرتۆكا (دمالپچویكێ‌ هەدا زارویەك تابۆتا خوە دروست دكەت) یا مللەت محەمەد

لڤان روژێن بوری، كومەلە هەلبەستێن هەلبەستڤانێ‌ گەنج (مللەت محەمەد) ژ بن چاپێ‌ دەركەت و ئێك ژوان كەسێن ئەڤ پەرتۆكە بۆ كریە دیاری، خوشبەختانە ئەز بوم. ئێكەم تشتێ‌ سەرنجا من ژ پەرتۆكێ‌ راكێشایی، ناڤ و نیشانێن پەرتۆكێ‌ بوون و یا دوان ژی، دیزاینا بەرگێ‌ پەرتۆكێ‌ و هەلبژارتنا فونتا و رەنگان حەزەك لدەف من دروستكر، كو بەری ئەز بزانم چ دڤێ‌ پەرتۆكێ‌ دا دێ‌ كەڤیتە بەرچاڤێن من، ئەز بدانمە دناڤ وان پەرتۆكێن، كو ل بەرە ئەز بخوینم. نە بتنێ‌ ئەڤە ژی، بەلكو من دوور بر كر و من ئێخستە پێشییا خواندنا چەند پەرتۆكێن دی، كو لهیڤییا دوورا خوە بون ئەز لێبزڤرم. ئەڤ پەرتۆكا ل بەر دەستێ‌ مە ژ 20 هەلبەستان پێكدهێت و هەلبەستا دوماهیێ‌ ل سەر 87 لاپەران هاتیە دابەشكرن، پەرتۆك ب قەبارێ‌ ناڤین و 137 لاپەران و پێشەكی ژی ژلایێ‌ هەلبەستڤانی بخو ڤەهاتیە نڤیسین. دڤێ پەرتۆكێدا چەند كەس بەشداربووینە، هەر ژ پێداچوونا زمانی و دیزاینا بەرگی و دەرهێنانا هونەری و ڤانە هەمیان پێكڤە، پەرتۆكەكا جوان و سەرنج راكێش، ئێخستیە ناڤا پەرتۆكخانا كوردی.
دخواندنا هەر بەرهەمیدا جوداتر ژ ئێك شعر بتنێ‌، مرۆڤ خوە دناڤ رەز و باغەكی دا دبینیت و ئەو رەز و باغێن هەنێ‌ تژی فێقیێن جوراوجورن، دخواندنا پەرتۆكەكا هەلبەستان ژیدا وەسایە، تایبەت ئەگەر ئەزمونا ئێكێ‌ یا هەلەستڤانی بیت، پترییا جاران ژی دوو تشت دكەڤنە بەرچاڤێن مرۆڤی، ئێك ئەو تشتێ‌ خوشیەكێ‌ و تامەكێ‌ ددەتە مرۆڤی و هندەك جاران ژی مرۆڤ ل سەر تشتەكی دراوەستیت و مرۆڤ دبێژیت، خوزی ئەڤ پەیڤە یان ئەڤ رستە لڤی جهی یان دناڤ ڤی پەرەگرافیدا نەبایە، دا چەند بریقەدار و جوانتر بیت، رەنگە ئەڤ چەندا هەنێ‌ ژی ژ كەسەكی بۆ كەسەكێ‌ دی جوداتر بیت، هەر خواندەڤانەكی دیتن و خواندنا خوە یا جوداتر هەیە. ئەز ناڤەشێرم من ژ بەر دوو تشتان حەز ژ خواندنا ڤان هەلبەستان كر، ئێك هەلبەستڤانی خوە دبن پەیڤێن ئاسێ‌ و مژەویرا نە ڤەشارتیە، كو مخابن، گەلەك هەلبەستان دخوینم، بۆ پەیڤەكێ‌ دێ‌ هەولدەم، ب پسیاران را بچم و بزانم، ئەڤ پەیڤە چ رامان ددەت، بتنێ‌ ژبەركو پەیڤ یا نوی یە و رەنگە وەك پێدڤی جهێ‌ خوە یێ‌ دروست نەگرتبیت، بەلێ‌ بهزرا وی، ئەو پەیڤ دێ‌ جوانیەكێ‌ دەتە ئاڤاهیێ‌ وێ‌ شعرێ‌. ئەو هەلبەستڤانێ‌ هەنێ‌ ژبیردكەت، جوانیا شعرێ‌ نە بتنێ‌ دپەیڤێن جوان و پەیڤێن كوردی یێن كەڤن دایە، ژبەر كو زمان بخوە زانستەكە و ئەڤ زانستە دگەل داهێنانێ‌ و دروستكرن و ئافراندنا تشتێن نوی، ناڤێن نوی ژی پەیدا دبن و ئەڤێن كەڤن دهێنە ژبیركرن. جوانییا شعرێ‌ ددەستهەلییا ئاڤاهیێ‌ هەلبەستێ‌ دایە، هوسان ژی، هوستا و هوستاكاری پەیدا دبیت و هندەك دبنە هوستا و ئەڤێن دی دبنە بەردەستكێن هوستا. خالا دوێ‌ ژ خواندنا من بۆ ڤێ‌ پەرتۆكێ‌ سەرنجا من راكێشای، من گەلەك وێنە دیتن و من سنعەتكاری ددروستكرنا ڤان وێنان دا دیت! هەلبەستا نوی ژی ب وێنەی جوانە، ب مەرجەكی ئەو وێنە دنوو بن و ژ داهێنانا خودیێ‌ هەلبەستڤانی بن، راستە هەر كەس دشێت وێنەكێ‌ نوو دروست بكەت، لێ‌ كەنگی ئەو وێنێ‌ هەنێ‌ شییا لڤینەكێ‌ پەیدا بكەت و مرۆڤ زیندیونێ‌ دناڤ دا بینیت، هینگێ‌ ئەو وێنە دبیتە وێنەكێ‌ شعری یێ‌ دروست. 
ئەگەر ئەم ژناڤ نیشانێ‌ پەرتۆكێ‌ دەستپێبكەین، (دمالبچویكێ‌ هە دا زارۆیەك تابۆتا خوە دروست دكت)، هوزانڤانی هەر ژ دەستپێكێ‌ خواندەڤایێ‌ خوە بەرەڤ مرنێ‌ ڤە بری یە، مرن بخوە ژی چ زوی بیت یان درەنگ، تشتەكە كەس ژێ‌ قورتال نابیت، لێ‌ مرۆڤایەتیێ‌ و بەردەوامیبوونا مرۆڤایەتیێ‌ ل سەر هندەك شەنگستان هاتیە دروستكرن، كو دڤێت مرۆڤ بەرەڤانیێ‌ ژخوە بكەت و ل بەر سینگێ‌ مرنێ‌ راوەستیت و دەستان نە داهێلیت. دهەمی سیستەمان ژی دا، چ عەسمانی بن و چ یاسایێن عەردی، بزاڤێن بەردەوام دهێنەكرن، ژیانا مرۆڤان بهێتە رێكخستن و ئەڤ رێكخستانا هەنێ‌ ژی بتنێ‌، دا كو مرۆڤایەتی دومێ‌ بكێشیت، هەمی تشت جوان و رێك و پێك پرێڤەبچن. دەما هەلبەستڤان مە بەرەڤ مالبچیكی ڤە دبەت، پێنەڤێت مالبچیك بسومبولێ‌ دەستپێكا ژیانێ‌ دهێتە ناسكرن، ئێكەم وێستگەها پەیدابوونا مرۆڤایەتیێ‌ یە. لێ‌ هێشتا زارو دمالبچیكێ‌ دەیكێ‌ دا و هێشتا چاڤێن وی ب روناهییا جیهانا عەردی شاد نەبوین و رەش و سپی ژ ئێك جودانەكرین، زارو تابووتا خوە دروست دكەت! دحالەتەكێ‌ هوسان ژیدا، ئەو چ گەشبینی و ژیان و مرۆڤایەتیە، ئەگەر زاروكەكێ‌ ژڤی رەنگی بهێـتە سەر دنیایێ‌، بشێت خوە بگونجینیت و ژیانێ‌ بەرەڤ ئاقارێن تەنا و ئاڤا ڤە ببەت؟!! ئەكید هەلبەستڤان یێ‌ كەتیە دبارودوخەكێ‌ دەرونیدا، ژیان بخوشی و نەخوشیێن وێ‌ ڤە، یا ل بەر چاڤان تاری بوی، نە تاریبوونەك بوی رەنگی، كو ژیان دچاڤێن وی دا نەمایە، ژبەركو، ئەو تشتێ‌ هەلبەستاڤانان ژ كەسێن دی جودا دكەت، دنیابینین و بەروڤاژیكرنا راستییانە بۆ دورهێلێ‌ مرۆڤ تێدا دژیت و لڤێرە، هەلبەستڤان یێ‌ پەیامەكا هشیاریێ‌ رادگەهینیت، رەنگە، ئەڤێن درامانا پشت پەیڤان بگەهن، ئەڤێن هزر دكەن و مێشكێ‌ خوە ددەنە كاری، كو بەلێ‌ ئاریشەیەك یا هەی، ئایندە یێ‌ تێكدچیت و گەشبینی یا دهێتە كوشتن و چ ئومێدەك بۆ سوبەهیێ‌ نینە، لڤێرە ژی پەیاما ڤەشارتییا هەلبەستڤانی دەردكەڤیت، كو دڤێت بۆ سوبەهی كار بكەین و ئەو تشتێن لگورێ‌ هەولێن گوهورینێ‌ بۆ بدەین و چ دی نەهێلین خەون بهێنە سەرژێكرن. نمونا ناڤ نیشانێ‌ ل سەر پەرتۆكێ‌ ژی، كو من دخواندنا خوە دا ئاماژە بۆ دای، كلیلا خوەندنا هەلبەستێن دناڤا ڤێ‌ پەرتۆكێدا نە، هەلبەستڤانەك گەنج، ل ژیانێ‌ دگەریت و كلیلەكێ‌ دكەتە ددەستێ‌ خواندەڤانێ‌ خوە دا، كو دگەل وی ل وێ‌ ژیانێ‌ بگەرن، ئەوا ل بەر چاڤێن وی هندابوی!

تێبینی: دروژناما ئەڤرو ژمارە 1892 یا روژا 7/6/2016ێ‌ دا هاتیە بلاڤكرن.