عبدالرحمن بامه‌رنى
ئه‌ز بخوه ئێك ژ وان نڤیسه‌ر و رۆژنامه‌نڤیسانم، كۆ چه‌ندین جاران من ل سه‌ر نه‌بونا خوانده‌ڤای بابه‌ت نڤیسین و من په‌رتۆكه‌ك ژی دڤی بواری دا هه‌یه، ئه‌م چاوان خوانده‌ڤای په‌یدا بكه‌ین و سه‌ره‌رایی زانكوو و په‌یمانگه‌هێن مه ل پارێزگه‌ها دهۆكێ و وێ رێژا زورا ده‌رچوویان، كو هه‌می ژی خوینده‌ڤانن و پێدڤی ژێده‌ران دبن، دبه‌رامبه‌ر دا، مه خوینده‌ڤایه‌كێ گه‌له‌ك كێم هه‌یه و ب قه‌د پارێزگه‌ها دهوكێ، ئه‌م ل هه‌مبه‌ر گرفته‌كێ دراوه‌ستین، ئه‌و ژی رێژا خواندنێ یه، كو نه دئاستێ پێدڤی دایه. سه‌ره‌رایی كۆ مه چه‌ندین په‌رتووكخانه ل دهوكێ هه‌نه و دوو رۆژنامێن رۆژانه و چه‌ندین كوڤار دبیاڤێن جوودا دا، چه‌ندین ده‌زگه‌هێن چاپ و بلاڤكرنێ و هه‌ر ده‌زگه‌هه‌كی ژی چه‌ندین په‌رتۆك چاپكرینه. ژمارا ئه‌ندامێن ئێكه‌تییا نڤیسه‌ران، نزیكی سێ سه‌دان دبن و ژمارا رۆژنامه‌نڤیسێن ئه‌ندام ل سه‌ندیكا رۆژنامه‌نڤیسێن كوردستانێ ل دهوكێ ژی ژ هزاران دبورن. لێ پسیارا هه‌می گاڤا به‌رسڤ ژ بۆ نه‌هێنه كه‌ركرن، بوچی مه ل دهوكێ خوانده‌ڤا نینه؟
بهزرا من، نه‌بونا خوانده‌ڤای، مه ل هه‌مبه‌ر گرفته‌كا دی دراوه‌ستینیت، ئه‌و ژی، مه ئه‌زمه دنڤیسینێ ژی دا یا هه‌ی، نه كۆ دنه‌بونا خوانده‌ڤای بتنێ دا! هه‌ر چه‌نده دبیت گه‌له‌ك دگه‌ل من دهه‌ڤرا نه‌بن ژی، لێ ئه‌گه‌ر ئه‌م ڤان پرسان ل به‌ر چاڤ وه‌ربگرین. بوچی، نڤیسه‌رێ مه، ئه‌دیبێ مه، رۆژنامه‌نڤیسێ مه نه‌بویه خوه‌دانێ قه‌له‌مێ خوه و نڤیسین نه‌بوویه پیشه بۆ وی؟ هه‌ر چه‌نده ئه‌ڤه ژی هنده‌ك تایێن دی بخوه ڤه دگریت، لێ بهزرا من چه‌ند سه‌ده‌مه‌كێن هه‌ین، تا ئه‌م به‌رسڤه‌كا دروست بۆ پرسا مه ئاماژه بۆ دای په‌یدا بكه‌ین، ژبه‌ركو ده‌ست نیشانكرنا ئه‌گه‌ران بخوه چاره‌سه‌رییه ئه‌گه‌ر كار ل سه‌ر بهێته‌كرنێ، ئه‌و ژی بهزرا من، پرسگرێك خوه دڤان پرس و خالان دا دبینیت.
1. كینه ئه‌وێن دنڤیسن:
گرنگه ئه‌م بزانین، ئه‌و نڤیسینێن دهێنه بلاڤكرن، چ جوورێن نڤیسینێ نه! جوور ژی برامانا، ئه‌و كینه نڤیسینێن خوه دوان روژنامه و كوڤاران دا بلاڤ دكه‌ن؟ چ جوورێ په‌رتوكان دهێنه چاپكرن؟ ئه‌ڤ ده‌زگه‌هێن چاپ و بلاڤكرنێ پشته‌ڤانیا كیژان نڤیسه‌ران دكه‌ن و كیش جوورێ په‌رتوكان بو چاپ دكه‌ن؟. ئایا نڤیسین دهه‌می بواره‌كی دانه و ل سه‌ر هه‌می تشته‌كی و ب ئازادانه دهێته نڤیسین؟ ئه‌ڤ پسیاره ژی گرێدای نڤیسه‌ری بخوه یه، ئایا ژ بو نڤیسینا بابه‌تێ خوه، هنده‌ك گڤاشتن ل سه‌ر وی هه‌نه كو رێ نه‌ده‌تێ ب ئازادانه ئه‌وا دهزرا وی دا و وی باوه‌ری پێهه‌ی بنڤیسیت و ژبه‌ركو بو ناهێته چاپكرن و بلاڤكرن، ئه‌و بابه‌ت ژلایێ وی ڤه ناهێته نڤیساندن و ئازراندن؟! خالا ژ هه‌میێ ژی گرنگتر، ئایا نڤیسه‌رێ مه، نڤیسین بو خوه كریه پیشه كو ڤالاتیێ د چ بواره‌كی دا نه‌هێلیت و ئه‌گه‌ر پیشه بیت، ئه‌ڤه ئه‌م ل هه‌مبه‌ری كێشا نه‌بونا نڤیسه‌ری دراوه‌ستین و ئه‌گه‌ر نه كربیته پیشه ژی، ئه‌م ل هه‌مبه‌ری جوره‌كێ دی یێ كێشێ دراوه‌ستین، بوچی نڤیسه‌رێ مه یێ ئه‌كتیڤ نینه، ئایا باوه‌ری بخوه نینه یان ژی نڤیسین نانی بو وی په‌یدا ناكه‌ت؟!!
2. په‌یوه‌ندییا دناڤبه‌را ده‌زگه‌هـێن راگه‌هاندنێ و نڤیسه‌ری دا:
ژبه‌ركو ده‌زگه‌هێن راگه‌هاندنێ و نڤیسه‌ر ته‌مامكه‌رێن ئێكن، چ ده‌زگه‌هـ بێی نڤیسه‌ر نه‌شێن كار و ئه‌ركێن خوه ببه‌نه سه‌ر، دڤێت په‌یوه‌ندییا دناڤبه‌را هه‌ردوویان دا یا خورت و بهێز بیت، لێ پسیار لڤێره، بوچی هه‌ست ب گه‌رم و گورییا ڤێ په‌یوه‌ندیێ ناهێته‌كرن، ئایا مه كێمییا نڤیسه‌ران ل دهوكێ هه‌یه؟ نڤیسه‌ر ژی ب رامانا (ئه‌دیب، روژنامه‌نڤیس و نڤیسه‌ر) یان په‌یوه‌ندییا ڤان ده‌زگه‌هان دگه‌ل ڤان نڤیسه‌ران په‌یوه‌ندیه‌كا نه ته‌ندروسته؟!
3. پیشه‌یی دنڤیسینێ دا:
كه‌نگی نڤیسین دبیته پیشه، ده‌ما ئه‌و نڤیسینا هه‌نێ پێدڤیێن ژیانێ بو وی نڤیسه‌ری په‌یدا بكه‌ت، لێ پسیارا لڤێره ژبلی وان كه‌سێن لڤان ده‌زگه‌هان چ روژنامه یان كوڤار یان ژی ده‌زگه‌هێن چاپ و بلاڤكرنێ، كو چ ب گرێبه‌ست یان دامه‌زراندن كار دكه‌ن. كی پاداشتا نڤیسه‌ران دكه‌ت به‌رامبه‌ری نڤیسینێن وان و ئایا ئه‌و پاداشته، به‌رێ وی نڤیسه‌ری دده‌ته نڤیسینه‌كا باشتر و ئایا ئه‌ڤێن به‌ره‌ڤ چاپكرنا په‌رتوكان ڤه‌دچن یان وه‌رگێرانێ، ئایا په‌رتوكێن وان داهاته‌كێ بو وان ڤه‌دگه‌رینن، كو بهزرا من، پاداشت ئه‌گه‌ره‌كێ بهێزه بو په‌یداكرنا پیشه‌یی دكاری دا، ئه‌گه‌ر نه، ئه‌و كه‌سێن لڤان ده‌زگه‌هان به‌رامبه‌ری پاداشته‌كی یان موچه‌كێ كار دكه‌ن، ئه‌و نه‌شێن ڤالاتییا نه‌بونا نڤیسه‌ری پر بكه‌ن.
ئه‌زمه ل ده‌ف خوانده‌ڤایه یان ژی نڤیسه‌ری:
ژ پرسێن من ئازراندین، ئه‌م هند قه‌ده‌ر ل به‌ر ئه‌زما نه‌بونا خوانده‌ڤای نامینین هندی مه كێشه دئه‌زما نڤیسه‌ری دا هه‌ی. ئه‌ز باوه‌ردكه‌م، ئه‌ڤ هه‌ر سێ پرسێن من ئاماژه بو دای، به‌سن كو ئه‌م پێداچوونه‌كێ د نڤیسه‌رێ خوه و خوانده‌ڤای دا بكه‌ین، ئه‌گه‌ر ئه‌م شیایین ل سه‌ر ڤان پرسا ژی راوه‌ستین، ئه‌م دێ شێین، خوانده‌ڤایه‌كێ باش په‌یدا بكه‌ین، نڤیسه‌ره‌كێ باش په‌یدا بكه‌ین، دبه‌رامبه‌ر دا، كو من مه‌ره‌م پێهه‌ی، ده‌رچویێن زانكو و په‌یمانگه‌هان ژی، بتنێ نابنه خودان باوه‌رنامه، به‌لكو، دێ بنه خوانده‌ڤایێن باش و دهه‌مان ده‌مدا دێ بنه ته‌مامكه‌رێن نڤیسه‌ران ژی و ره‌نگه ئه‌و بخوه ژی ببنه نڤیسه‌ر یان كو بابه‌ت دێ ئه‌كادیمیتر گه‌هنه به‌ر ده‌ستێ خوینده‌ڤای.
ژ ئه‌نجامێ پرسێن سه‌ری، دڤێت نڤیسه‌رێ خوه پولین بكه‌ین، ئه‌و كینه دنڤیسن و دڤێت ل وێ خالا لاواز ڤه‌كولین، بوچی مه ئه‌زمه دنڤیسه‌ری دا هه‌بیت و بوچی مه ئه‌زما خوانده‌ڤای نه‌بیت؟ بو به‌رسڤدانا پرسه‌كا ژڤی ره‌نگی ژی، ئه‌م دشێین نمونا بكری و فروشیاری وه‌ربگرین. ئه‌گه‌ر فروشیار یێ زیره‌ك و شاره‌زا نه‌بیت، ئه‌و كه‌ره‌سته‌یێن وی یێن ل به‌ر فروتنێ دباش نه‌بن، چاڤێن بكری نه راكێشن، بكر نه‌چار نینه وان تشتان بكریت، یێ بزانیت چ مفای ناگه‌هینتێ. هوسان خوانده‌ڤا ژی، یێ به‌رهه‌ڤ نینه په‌رتوكێ یان روژنامێ و كوڤارێ بكریت، ئه‌گه‌ر بزانیت، چ تێدا نینه كو سه‌رنجا وی رابكێشیت و بو وی یا گرنگ بیت.
چ ل سه‌ر ده‌زگه‌هێن راگه‌هاندنێ پێدڤی یه:
ئێكه‌م تشتێ ئه‌ڤ ده‌زگه‌هێن هه‌نێ دكه‌نه دكارێن خوه یێن ده‌ستپێكی دا، دڤێت ل خوانده‌ڤای بگه‌رن، ئه‌ڤ خوانده‌ڤایێ هه‌نێ ل كیڤه یه و شوینا ئه‌و په‌رتوكێ یان روژنامێ بكه‌نه دده‌ستێ وی دا، خوانده‌ڤا بخوه دێ چاوان لدویڤ روژنامێ یان په‌رتوكێ گه‌ریت. ئه‌ڤه ژی نابیت، ئه‌گه‌ر ئه‌و روژنامه و كوڤارێن هه‌نێ بتنێ ره‌شكرنا لاپه‌ران بیت، دڤێت نڤیسه‌ر هه‌بن، خوه ل وان بلاڤوكان بكه‌نه خوه‌دان، نڤیسه‌ر هه‌بن، بابه‌تان بنڤیسین، بابه‌تان ب ئازرینن، خوه ل كێشه‌یێن خوانده‌ڤای بكه‌نه خوه‌دان، كێشه‌یێن وی نه‌هێلنه هلاویستی، دویڤچوونێ بو بكه‌ن، روژنامه و كوڤار بو خوانده‌ڤای ببنه گوهـ و چاڤ و زمانێ وی، په‌رتوك مێشكێ وی داگیر بكه‌ن و به‌رێ وی بده‌نه داهێنانێ، دڤێت په‌رتوكێن جیهانی ب وی زمانی هه‌بن یێ ئه‌و پێ دخوینیت و دنڤیسیت، وه‌رگێران یا كارا بیت. ئه‌گه‌ر ئه‌ڤ تشتێن من رێزكرین، مه بو خونده‌ڤای په‌یدا كرن، دێ كێرفێ خواندنێ بخوه ژی لده‌ف بلند بیت. ئێدی پێدڤی ناكه‌ت، ئه‌م ل قولاچكان بگه‌رین كا خوانده‌ڤان ل كیڤه یه، به‌لكو خوانده‌ڤان دێ ل قولاچكان گه‌ریت كا كوشكێن فروتنا بلاڤوك و په‌رتوكان لكیڤه‌نه.
چ ل سه‌ر ده‌زگه‌هان پێدڤی یه:
ئه‌گه‌ر مه‌شییا نه‌بونا خوانده‌ڤای بكه‌ینه كێشه، هینگێ دڤێت ل چاره‌سه‌رییان ژی بگه‌رین، بهزرا من ژی، به‌شه‌ك ژڤان چاره‌سه‌رییان.
1. پاداشت بو نڤیسه‌ری هه‌بن، ئه‌گه‌ر ئه‌و پاداشتێن هه‌نێ دباش بن، دێ نڤیسین بخوه ژی بیته پیشه، دێ تشتێ باش هێته نڤیسین، نڤیسه‌ر بابه‌تان ژ خوه ڤه‌ناكه‌ت و دێ هه‌ڤركی هه‌بیت و ده‌زگه‌هـ ژی دێ په‌یوه‌ندیێ ب وان نڤیسه‌ران كه‌ن، یێن رێزێ ل قه‌له‌مێ خوه دگرن و خوه ماندی دكه‌ن، دێ لدویڤ وان قه‌له‌مان گه‌رن، یێن داهێنانێ دكه‌ن. ئه‌گه‌ر هاولاتیه‌كی ژی چیروكه‌ك یان بابه‌ته‌ك هه‌بیت بو نمونه و وی كه‌سی ده‌ستێ نڤیسینێ نه‌بیت، نڤیسه‌ر دێ خوه لێ كه‌ته خوه‌دان. ئه‌گه‌ر نڤیسین بو پیشه، ده‌زگه‌هێن بلاڤكرنێ په‌نایێ بو هه‌ر كه‌سی نابه‌ن، به‌لكو دێ بو كه‌سێن بژاره و یێن خوه‌دان سه‌ربور به‌ن، خوانده‌ڤا ژی ب ڤان جوره نڤیسه‌ران ڤه دهێته گرێدان، ژبیرنه‌كه‌ین، ناڤێ نڤیسه‌ری گه‌له‌ك یێ گرنگه بو فروتنا بلاڤوكێ یان ژی په‌رتوكێ.
2. نڤیسه‌ر و روژنامه‌نڤیس بهێنه كاراكرن و ئه‌ڤێن ئه‌كتیڤ، به‌رهه‌مێ وان بو بهێته چاپكرن، ره‌واج بو وان به‌رهه‌مان بهێته كرن، په‌روه‌رده رولێ خوه دڤێ ره‌واجێ دا ببینیت و هه‌ر چنه‌بیت، قوتابییان هانبده‌ن، هنده‌ك ژ په‌رتوكێن وان بكرن، ئه‌گه‌ر ب هاندانێ ژی ئه‌ڤ قوتابیێن هه‌نێ ئه‌ڤ په‌رتوكێن هه‌نێ نه‌كرین، چاوان هند جاران، پاره بو پێدڤیێن قوتابخانێ ژ قوتابیان دهێنه كومكرن، بلا رێكه‌ك بو كرینا په‌رتوكان ژی بهێته دیتن. ئه‌گه‌ر په‌رتوك دباش بن، نڤیسه‌ر و دانه‌رێن وان دباش بن و به‌رنیاس و ناڤدار بن، ئه‌گه‌ر په‌رتوكێن وه‌رگێرای ژ زمانێ دی هه‌بن، خوانده‌ڤا بخوه دێ ل په‌رتوكخانا و كوشكێن فروتنا روژنامه و كوڤاران گه‌ریت! ئه‌گه‌ر بزاڤ كه‌ته ڤان جهان ژی، بازارێ په‌رتوكێ هه‌بو، بازارێ روژنامێ و كوڤارێ هه‌بو، دێ پاداشتێن نڤیسه‌ری بخوه ژی په‌یدا بن. دێ ریكلامێن بازرگانی په‌یدا بن، دێ ده‌زگه‌هێن ئه‌هلی په‌یدا بن و خوه ل به‌رهه‌مێن نڤیسه‌ری كه‌نه خوه‌دان، بو چاپ كه‌ن و پاداشتی ژی به‌رامبه‌ری ده‌نێ. خوانده‌ڤا ژی، بكرینا وێ په‌رتوكا هه‌نێ په‌شیمان نابیت، ژبه‌ركو، ئه‌و په‌رتوك یان روژنامه و كوڤارا كری، دێ تشته‌كی ژێ خوینیت و مفای ژێ وه‌رگریت، هوسان خوانده‌ڤا ژی په‌یدا دبیت و نڤیسه‌ر و روژنامه‌نڤیسێ باش ژی په‌یدا دبیت و یا ژ هه‌میێ ژی گرنگتر، مێشك دهێته ئاڤاكرن.
تێبینی:
دروژناما وار ژماره 1313 دا هاتیه بلاڤ كرن
