هوزان : عبدالرحمن بامه‌رنى
ڤه‌خواندن :م. عبدالله پیر
هوزان یان هه‌لبه‌ست هه‌ر ل ده‌ستپێكا هه‌بوونا مروڤان وه‌كو تشتێ ئستاتیك و پركرنه‌ڤا لایه‌نێ روحى یێ ژیانا وى بوویه, گرنگى و پێدڤییا وێ یا گرێداى بووه ب قوغانا دیروكى ڤه , هنده‌ك جاران دئاسته‌كێ بلند و پیروز دا بوویه و جارێن دى ژى هاتیه لادان و پاشگوهـ كرن چونكه وه‌كو ئه‌فلاتون د بێژیت "هه‌لبه‌ست یا دووره ژ كه‌توارێ مروڤى و چ راستى تیدا نینه ، هه‌مو دره‌ون " , جار هه‌بوو ژى ئه‌گه‌ر هوزانڤان و هوزان نه‌كه‌فتبانه د خزمه‌تا په‌رستگه‌هـ و ئایین دا چ بهایێ خوه دناڤ جڤاكى دا نه‌د بوو ، لێ هوزان هه‌ردمینیت لایێ جوان و هه‌ستیار دژیانا مرڤى دا دهه‌ر قوناغه‌كا دیروكێدا , چ ئه‌ڤ هوزانه ئاینی بیت یان وژدانى بیت یان هه‌ر بابه‌ته‌كى بخو ڤه بگریت .سه‌ره‌تا داهێنانا مروڤاتى بو پركرنه‌ڤا ڤالاتیا روحى ب هه‌لبه‌ست و هوزانا بوویه ژبوى رازیكرنا خوداوه‌ندا و دیوارێن په‌رستگه‌ها ب هوزانا دهاتنه خه‌ملاندن.
ب رامانه‌كا دى ژبلى كو هوزانێ لایه‌نێ جوانى و رازاندنێ ژیانا مروڤى پركریه‌ڤه، مروڤ چ جارا نه شیایه بێ هوزان بژیت تا هنده‌ك جاراب دزیكى ژى هوزان ڤه‌هاندینه . هوزان و گورانكارى یان (شوره‌ش) گه‌له‌ك دنێزیك ئێك بوینه دێ شێن بژین دهه‌ر شوره‌شه‌كا مروڤاتیێ دا هوزانڤانێ شوره‌شێ وه‌كو ده‌نگێ وێ هاتیه ناسین ل سه‌ر رتیما هه‌لبه‌ست و هوزانێن وى مه‌شا خوه بو شوره‌شێ كریه .یان ژى هه‌لبه‌ست یا بویه ئه‌گه‌را گورانكاریێن سیاسى وجڤاكى دهنده‌ك قوناغێن دیروكێ دا .خالا دوماهى كو پێدڤییه بهێته گوتن زور جاران هوزان یا بوویه ژێده‌ره‌كێ دیروكى و چه‌ند رویدانێن دیروكێ ب رێیا هوزان هاتینه توماركرن و ژ وندابونى قورتالبوینه .
ژبه‌ر ڤان خالێن سه‌رى د هه‌ر قوناغه‌كا ژیانا مروڤیدا هوزانێ ژى بیاڤا خو یا هه‌بووى كو مروڤ تێدا ده‌ربرینێ ژ حه‌زو خازێن خو بكه.
هه‌روه‌كو هوزانڤان (عبدالرحمن بامه‌رنى) د (وه‌ریانا به‌لگان) دا دیمه‌نێ مروڤێ كوردستانێ دقوناغا ئه‌ڤرو دا به‌رچاڤ دكه‌ت. ئه‌گه‌ر هنده‌ك وێنه و ئاماژێن (داله) ڤێ هه‌لبه‌ستێ به‌رچاڤ بكه‌ین دێ بو مه دیار بیت كو شه‌پرزه‌ییه‌كا تێدا مروڤه‌كێ به‌رڤ ئاسویه‌كێ مژگرتى دچیت ، یێ د دوو دلیه‌كا مه‌زن دا دژیت ، به‌ره‌ڤ روى گوهرینێ دبیت ، دل ناده‌ت ده‌ستا ژ كلتور و هزرێن خو یێن كه‌ڤن به‌رده‌ت :
-ئه‌زو شیعرو شێتاتى.
روژیێن خو بشكێنین ول تاڤه هه‌یڤه‌كا دى بگه‌رین.
-مه نه دیت دوكێل ژ شیعره‌كا مه بلند بوى.
لێره (ئه‌ز) جیهناڤێ كه‌سێ ئێكێ (قسه‌كه‌ره) دهوزانێ دا یێ زاله، ئه‌ڤ چه‌نده ژى دیار دكه‌ت كو پروسێ گوهرنێ یێ گرێدایى ب هوزانڤانى ڤه و ئێك ژ حه‌زێن وى یه, لێ هوزانڤانى خودێ خو نه‌كریه پروسه به‌لكو هنده‌ك تشتێن دى گه‌له‌ك هه‌نه مینا شیعر كو بكه‌ڤیته‌د ڤى پروسى دا ، یان دیاره كو گوهرین دێ خودێ (شیعرێ) ڤه‌گریت ، وه‌كو هێمایێ مروڤایتێ یه دناڤ هوزانێ دا بكار هتیه، ل سه‌ر هه‌ردوو دایمێنشینا (البعد ) یێ ئێكێ دایمینشنێ كاتى یه (البعد الزمانى ) كو شه‌ڤ و پاییز د هوزانێ دا ده‌ربرینێ ژێ دكه‌ن هه‌ر چه‌نده ئه‌و د دهێز و شیانێن مروڤى دا نینه لێ هوزانڤان حه‌زدكه‌ت گوهرین ل سه‌ر هه‌بیت یا دوویێ ژ دایمێنشنێ جهى (البعد المكانی ) یه كو (جاده)هێمایێ وێ یه ,گوهرینا جهى ژى ب ده‌ستى مروڤىیه چ ل جهه‌كى بو جهه‌كێ دی بیت یان جهێ خو گورانكاریا ل سه‌ر بكه‌ت و پێش بێخیت دێ كارڤه‌دانه‌كێ لسه‌ر هش و ره‌وشتێ مروڤى هه‌بیت.
- هێژ شه‌ڤ هه‌ر شه‌ڤه
- ئه‌و جاده‌یێن پییاسه لێ د هاتنه كرن .
( وه‌ریانا به‌لگان ) وه‌رزێ پاییزێ یه , یان ژى وه‌ریانا به‌لگان ب دوو ئه‌گه‌را د بیت یا ئێكێ وه‌رزێ پاییز و كاره‌كێ خورسته د دارێ دا , یا دوویێ مرنا داریه , مرنا دارێ تشته‌كێ ره‌وایه لێ مرن قوناغه‌كا دى یه , ئه‌م چ ژێ نزانین بومه (مرن = راوه‌ستانێ یان كوتایى هاتنه , پاییز گوهرینه و خونویكرنه‌ڤه‌یه , پێهنڤه‌دانه , راوه‌ستانه‌كا ده‌مكى یه , دیتنه‌كا ئاشكرا یه , هه‌موو تشت رویس د بیت , به‌لگا ل به‌ر چاڤێن رادكه‌ت دار ب هه‌موو تاك و لك و قورمكێ خوڤه دیاره , هه‌موو نهێنى ده‌ردكه‌ڤن و ئاشكرا دبن , چ تشت به‌رزه نامینیت . پاییز وه‌رزێ گوهرینا كه‌ش و باى یه , ب كورتى پاییز گوهرینه ل قوناغه‌كێ بو قوناغه‌كا دى .
- پاییزێن بێ به‌لگ كه‌مه رویساتى
هه‌میان ژ نێزیك بینم .
هنده‌ك چاران ژى د كه‌لا گوهریندا هه‌موو تشت ئاشكرا د بن كى دگه‌ل گوهرینێ یه و كى دژى گوهرینێ یه ل قوناغا ریكخستنه‌ڤا تشتان ئێدى بیاڤ بو دوو دلیێ نامینیت و ده‌بیت هه‌ر ئێك ب جیته‌د وێ رێیا وى هه‌لبژارتى , مینا وى چ تشت ڤه‌شارتى نامینیت و ده‌بیت هه‌موو تشت بهێته دیاركرن یان هه‌موو تشت ل وێ قوناغێ رویس دبن . ئه‌ڤه ژى په‌سندكرنه بو هزرێن هوزانڤانى بو ب كارئینانا پاییز وه‌كو وه‌رزێ گوهرینێ .
ئاڤاهیێ هوزانێ و دژاتیا په‌یڤا د گه‌ل ئێك :
شێوازى نڤیسینا (وه‌ریانا به‌لگان ) هوزانا نویخاز هاتییه نڤیسین و هوزانڤان ( عبد الرحمن بامه‌رنى ) هیندى شیایه په‌ستانا وێنه‌یێن شیعرى یا كرى ئه‌ڤه ژى بو وێ چه‌ندێ دا خوینه‌ر ل ده‌مێ هوزانى ڤه‌دخوینیت پێڤه بهێته گرێدان و هیچ بیاڤه‌كێ بو خوینه‌رى نه‌هیلیت كو هزرا وى موژیلى تشته‌كى دى بیت ب تنێ وینه‌یێن هوزانێ ل به‌رچاڤێن وى بن . ئه‌ڤه ژى زیره‌كى و شاره‌زایا هوزانڤانى یه كو دشیت یاریا ب زمانى بكه‌ت و زمانى بێخته ژێر ده‌ستهه‌لاتا خو , هوزان وه‌كو پره‌ك د نێڤبه‌را نڤیسه‌رى و وه‌رگرى دا لێ دێت , ئه‌ڤ ره‌نگه هوزانه زور بوشایا (فچا‌وات )ل به‌راهیكا خوینه‌رى ڤه‌دكه‌ت و ل ڤێ بوشایێ به‌ره‌ڤ بوشایه‌كا دى دبه‌ت و ده‌رگه‌هێن ژیانه‌كا فنتازى ڤه‌دبن و تیدا د ژیت , تاكو بگه‌هته كوپكا تامێ د هوزانێ دا . ئه‌ڤ ئه‌گه‌ره ژى هه‌موو د كه‌ڤیته سه‌ر ئاڤاكرنا وێنه‌یێن شیعرى د هوزانێ دا . هوزانڤان ( عبد الرحمن بامه‌رنى ) شییایه ب رێیا هه‌مبێزكرنا هه‌ڤدژیا د نێڤبه‌را په‌یڤان دا د هوزانا (وه‌ریانا به‌لگان ) جوانكاریه‌ك هه‌مه ره‌نگ دروست دبیت ( پاییز , گول , تاڤه روژ , عه‌ور , بولبول , حاجى ره‌شك , مه‌یى , به‌لاتینك ) ئه‌ڤ هه‌موو هێمایه ئالوزیه‌كا مێشكى ل به‌رده‌م خوینه‌رى دروست دكه‌ت و خوینه‌ر موژیلى ڤه‌كرنا ته‌لسه‌م و هێمایێن دایخستى یه دا كو پتر بجیته‌د ناڤ بیاڤێن ژیانا فنتازیا خوش دا كو هوزانێ بو په‌یداكرى و لێگه‌ریانه‌كێ د ناڤ ره‌ه و بوشایێن هوزانێ دا بكه‌ت . هه‌ر ڤه‌خویندنه‌ك مروڤى بله‌ز د سه‌ر گه‌له‌ك تشتان رادبه‌ت كو د هه‌ڤ دژن لێ د ناڤ هوزانێ دا بێكڤه دژین مینا (پاییز – گول ) , ( حاجی ره‌شك – مه‌یى ) .........هتد .
لێ چ كاره‌كێ مروڤ دكه‌ت ل دوماهیێ دێ دیار بیت كو ئه‌ڤ كارێ هه‌نێ نه‌یێ ته‌مامه , كێماسیێن هه‌ى ل به‌ر ڤێ ئێكێ, ژى مروڤ د خه‌باته‌كا به‌رده‌وام دایه بو ئه‌نجامدانا كاره‌كێ ته‌مام یێ بێ كێماسى بیت لێ ئه‌ڤ چه‌نده گه‌له‌ك یا ب زحمه‌ته , هوزانا ( وه‌ریانا په‌لگان ) ب دیتنا من كێماسى هه‌نه , خالا سه‌ره‌كى ئه‌ڤه‌یه كو هوزانڤانى خالبه‌ندى ب ره‌نگێ به‌رچاڤ بكارنه ئینایه بو خه‌ملاندنا هوزانا خو , رویه‌كێ دێ یێ جوانكاریێ بو دروست بكه‌ت و دبنه رێبه‌رێن ڤه‌خواندنا هوزانێ و رێ نیشا خوینه‌رى بده‌ت بو وه‌رگه‌تا تامێ ژ وان هێما و سمبولێن د هوزانێ دا بكارهاتى. ل هه‌ر شاكاره‌كێ ئه‌ده‌بى ئه‌ڤچا ره‌گه‌زێ وى چ بیت دوو ئاستین خویندنێ ییێ هه‌یى و ئه‌و ژى جوداهیا خوینه‌رى و ئاستى ره‌وشه‌نبیریا وى ،ئه‌ڤ هه‌ر دوو فاكته‌ره كارتێكرنێ ل سه‌ر خویندنێ دكه‌ن , ژ به‌ر وێ ئێكى ئه‌ڤ خویندنه نابیت كوتایا خویندنا ،لێ ئه‌ڤه سه‌ره‌تایه بو خویندنێن كویرتر بو هوزانا (وه‌ریانا به‌لگان ).
عەبدوڕەحمان بامەڕنى سەرنڤیسەرىَ روژناما چاڤدێرا بەرىَ و سەرنڤیسەرىَ كۆوارا نوى یا چاڤدێر بو ئاژانسا كوردستان یا دەنگوباسان (ئاكانیوز) راگەهاند، پشتى ل دەسپێكا سالا چویى سەرا بەلافكرنا هوزانەكىَ كو هندەك پەیڤ تێدا بوون مەلا و موسلمانێن دهۆكىَ توورە كربوون بو ئەگەر كو روژناما چاڤدێر بو ماوەیىَ دوو حەفیان راوەستێت، پاشان پشتى دوو حەفتیێان و ژبەر قەیرانا دارایى یا ئێكەتیىَ سەرجەم روژنامە و كۆوار و بەلاڤوكێن ژ ئێكەتییا نیشتیمانى كوردستان ل دەڤەرا بەهدینان دهاتنە وەشاندن، هاتنە راوەستاندن، چاڤدێر ژى ئێك ژوانا بوو وەشانا وىَ هاتە راوەستاندن.
