السبت، 29 يناير 2011

گرنگیا خالبه‌ندیێ د دارژتنا بابه‌تى دا


دبیت گه‌له‌ك كه‌سان حه‌زا نڤیسنێ هه‌بیت و گه‌له‌ك هزر و دیدو بوچوون دسه‌رى دا هه‌بن، به‌س نه‌زانیت دێ چاوان ئێخته‌ سه‌ر لاپه‌ران و كه‌ته‌ نڤیسین یان هنده‌ك نڤیسه‌ر ژ دارژتنا بابه‌تێ خوه‌ نه‌ درازینه‌، ده‌ما ئه‌و بخوه‌ دوباره‌ ل وى بابه‌تى دزڤریت، هه‌ست دكه‌ت كو ئه‌و تشتێ وى نڤیسى، ژ كێماتیا یا ڤالا نینه‌. ژبو وێ چه‌ندێ ژى كو بابه‌ت جوان بهێته‌ به‌رچاڤ و دارژتنا وى یا رێك و پێك بیت و خانده‌ڤا پێڤه  بهێته‌گرێدان، دڤێت نڤیسه‌ر و روژنامه‌ڤان گرنگیێ ب خالبه‌ندیێ بده‌ن. كو مخابن دبێژم، چ ژ پیته‌ پێنه‌دان بیت یان ژى ژ نه‌زانین و خه‌مسارى، پتریا نڤیسه‌ر و روژنامه‌نڤیسێن مه‌، گرنگیێ بڤێ چه‌ندێ ناده‌ن. گرنگیدان ب خالبه‌ندیێ ژى، خانده‌ڤا زوتر دشێت بابه‌تى وه‌رگریت، دیسان هاریكاره‌ ژى ژ بو سڤكرنا هنده‌ك ئالوزیان، دناڤ نڤیسنێ دا. ئه‌ڤێن ل خارێ ئه‌و خالبه‌ندى نه‌ ئه‌ڤێن دنڤیسینێ دا دهێنه‌ بكار ئینان و گه‌له‌ك نڤیسه‌ر نه‌شیاین خوه‌ ژێ قورتال بكه‌ن.
خال (.):
خال دنڤیسینان دا زور دگرنگن، بو جوداكرنا رستێن ته‌واو ژ ئێك دوو، دیسان خال بو دوماهیا هه‌ر بابه‌ته‌كی ژی دهێته‌ دانان و بو دوماهیا كاغه‌زان یان نامه‌یان ژی. 
ڤێرگول (،):
 یا كو ئه‌م ب زمانێ كولانكی دبێژینێ (فاریزه‌)، بو راوه‌ستیانێ و بێهن ڤه‌دانێ بكار دهێت. ئه‌ڤ ڤێرگوله‌ گه‌له‌ك دگرنگن ژ بو بساناهی تێگه‌هشتن دنڤیسینێ دا. دڤێت دپتریا رستان دا ڤێرگول بهێته‌ بكارئینان. ئه‌و بابه‌تێن ڤێرگول تێدا دهێنه‌ بكارئینان وه‌ك:
ا) جوداكرنا ژماران: نموونه‌ (ئه‌ڤ فێقیێ جوتیاری بریه‌ بازاری سێ سندوق تری، دوو سندوق خوخ، پێنج سندوق سێڤ و 52 كیلویێن خیارانن).
پێدڤی یه‌ ئه‌و چه‌نده‌ بهێته‌ به‌رچاڤ وه‌رگرتن د دوماهیك ژماره‌ دا، شوینا ڤێرگولێ (واو) بهێته‌ دانان.
ب) گه‌ر درسته‌كی دا چه‌ند ساخله‌ت هه‌بن، دڤێت ب ڤێرگولان بهێنه‌ ژێك جووداكرن.
وه‌ك (خویندكارێن سالێن شێستان زیره‌كتر، گوهدارتر، پاقژتر و رژدتربون).
ج) ب ره‌نگه‌كێ گشتی گه‌ر دوو په‌یڤان درسته‌ی دا ئالوزی په‌یداكر، دڤێت ڤێرگول بهێته‌ بكارئینان.
خال و ڤێرگول (.،):
بو جوداكرنا وان رستان كو دخو بخودا هه‌ر رسته‌كی ژوان چه‌مك و رامانا خو یا ته‌واو هه‌ی. به‌لێ هه‌ر درستا ددویڤ را دهێت نڤێسین په‌یوه‌ندی بهه‌وه‌ ڤه‌ هه‌یه‌.
نموونه‌:
(بو ئه‌نجامدانا هه‌ر كاره‌كی ئێك رێك هه‌یه‌ ژ رێكێن دی باشتر و بساناهی تره‌.، به‌لێ تو دهه‌لبژارتنا رێكێ دا یێ هشیار به‌).
دووخال (:):
بو ڤان بابه‌تێن خارێ دهێته‌ بكارئینان:
1ـ به‌ری ئینانا نڤیسینا یان گوتنا یێن دی:
نموونه‌: سه‌روكێ هه‌رێما كوردستانێ: نابیت كه‌س ژ یاسایێ بلندتر بیت
ب) به‌ری ئینانا نمونان، رونكرنان یان ئه‌نجامی. وه‌ك، مه‌زن دبێژن: (هه‌رێ ره‌شو ب ده‌ستێن خوه‌ هه‌كه‌ دێ ئاڤ ته‌ به‌ت).
ج) پشتی دابه‌شكرنا یان جوداكرنا بابه‌تی.
بو نموونه‌: (ئه‌ڤ رێكه‌فتنه‌ لدویڤ مه‌رجێن خارێ دناڤبه‌را كومپانیا: .......و به‌رێز: ......دێ هێته‌ گرێدان).
تێبینى: داخویانیێن نه‌ راسته‌وخو پێدڤى دووخالان نابن، وه‌ك: (ئه‌ردوگانى گوتى، كێشا كوردى ل توركیا به‌رڤ چاره‌سه‌ریێ دچیت)، بتنێ دمانشێتى دا ئه‌ڤ خاله‌ یا گرنگه‌ وه‌ك، ژێده‌ره‌ك:.......... یان، په‌رله‌مانتاره‌ك:.......
نیشانا پرسیارێ (؟):
ئه‌ڤ نیشانه‌ ل دوماهیا هه‌می رستێن پرسیارێ دهێته‌ دانان. 
نموونه‌:
كه‌نگى دێ بیه‌ نڤیسه‌ره‌كێ زیره‌ك؟ 
گه‌له‌ك جاران ژی نیشانا پرسیارێ شوینا ڤێرگولێ دگریت.
بو نموونه‌:
كی؟ چاوان؟ كیرێ؟ بوچی؟ ژبه‌ر چ؟ كه‌نگی.
نیشانا سه‌رسورمانێ (!):
ئه‌ڤ نیشانه‌ بو دوماهیا وان په‌یڤان یان رستان دهێت، ئه‌ڤێن ب سه‌رسورمان و حێبه‌تی ب دوماهی دهێن.
نموونه‌:
تا ده‌هـ سالێن دی، سكرێ دهوكێ دێ هشك بیت!
نیشانا سه‌رسورمانێ وه‌ك نیشانا پرسیارێ، دبیت جهێ ڤێرگولێ ژی بگریت.
سێ خال (...):
دڤان حاله‌تان دا سێ خال دهێنه‌ دانان.
1ـ د داخویانیێن راسته‌وخودا، ئه‌گه‌ر ژبه‌ر هه‌ر ئه‌گه‌ره‌كى ئه‌ڤ داخویانیه‌ نه‌هێنه‌ نڤیسین، دێ هینگێ سێ خال هێنه‌ دانان.
2ـ بو ئاخفتنێن ڤه‌قه‌تیاى، ئه‌و ژى لدویڤ شێوازێ داخویانیێ دمینیت.
3ـ شوینا ئاخفتنێن كرێت و نه‌ جوان.
4ـ ئه‌گه‌ر بابه‌ت نه‌یێ رون و ئاشكه‌را بیت.
5ـ ل دوماهیا وان رستان دهێت، ئه‌ڤێن سه‌رسورمان تێدا و رسته‌ به‌ره‌ف دوماهیك نه‌چووى، یا باشتر ل دوماهیا سێ خالان ژی نیشانا پرسیارێ یان سه‌رسورمانێ ب دانی.
كڤان ( ):
ئه‌و په‌یڤێن یان رستێن نڤیسه‌ر وه‌ك رونكرن بكار دئینیت، یان په‌یڤێن بیانی. ژێده‌رێ وان دناڤ كڤانان دا ددانیت. 
سپێرم
ده‌ما خال یان ڤێرگول یان هه‌ر نیشانه‌ك ژ ئه‌ڤێن سه‌رى مه‌ گوتین ل دوماهیا په‌یڤێ یان رستێ بهێت نابیت سپێرم بكه‌ڤیته‌ دناڤبه‌را هه‌ردوان دا.
نمونه‌:  د رویدانه‌كا هاتوچویێ دا، زه‌لامه‌ك بریندار بو.

لیستا ژێده‌ران
ـ نه‌ریتی روژنامه‌وانی، وه‌رگێران ژ فارسی ـ كارزان محه‌مه‌د.
ـ كوفارى روژنامه‌نووس ـ ره‌حیم سورخى ـ بنه‌ماكانى سه‌ردێر (تیتر) نووسین ـ لاپه‌ره‌ 168.
هه‌وال، راپورت و وتووێژ، مه‌نسوور سدقى ـ ده‌زگاى توێژینه‌وه‌ و بلاوكردنه‌وه‌ى موكریانى ـ 2008 هه‌ولێر، لاپه‌ر 87.
نڤیسینا هه‌والێ روژنامه‌ڤانى، عبدالرحمن بامه‌رنى ـ ژ چاپكریێن چاڤدێر ژملره‌ 1.


الاثنين، 24 يناير 2011

خواندنه‌كا كورت بو سێ تێكستێن (قیناع) كرى، دوو شیعر و په‌خشانه‌ك


سێ ده‌ق، دوو شیعر و ئێك په‌خشان، بارا لاپه‌رێ 11 ێ ژ روژناما وار ژماره‌ 314 بون. ئه‌گه‌ر هه‌ر سێ ده‌قان وه‌ك تێكست ب خاندنه‌كا هزرى و كورت، بو خودیێ ئه‌و كه‌سێن ئه‌ڤ تێكسته‌ دارشتین و ئه‌و ژیوارێ ئه‌ڤ كه‌سه‌ دناڤ دا دژین، بكه‌ین. دێ بینین سێ هزرێن هلوه‌ریایینه‌، برامانا بێ ئومێدیێ و هه‌ڤدژیێ دناڤبه‌را دوو كه‌ساتیان دا، ئێك ئه‌وا خوه‌ پێ ل به‌ر خودیكێ دبینن و یا دوان ژى، ئه‌وا خه‌لك پێ ته‌ماشاى وان دكه‌ت. ئه‌گه‌ر ل خودیێ هه‌ر سێ كه‌سان ژى بنێرم و شاره‌زاییا من دبوارێ ئه‌ده‌بى دا و ئه‌و به‌لاڤوكێن ل ده‌ڤه‌رێ و ب شێوه‌زارێ كرمانجى ده‌ردكه‌ڤن.
بتنێ من به‌رهه‌مێ كاك (داهر سلێڤانه‌ى) دیتى یه‌ و هه‌ردوو خانمێن دى ژى، باوه‌ردكه‌م دته‌مه‌نێ گه‌نجاتیا خوه‌ دابن. هه‌ر بخاندنا تێكستێن وان و ژلایه‌كێ دیڤه‌، كو ئه‌و ناڤ بو من دنوى نه‌ و هه‌ر چنه‌ بیت، ئه‌و ناڤ پێش وه‌خت لبه‌ر چاڤێن من كه‌هى نه‌بوینه‌.
دهه‌لبه‌ستا (خودیكه‌ك ژ كه‌ڤالێ بیكاسوى) یا هوزانڤان (هودا محه‌مه‌د سه‌عید حه‌سه‌ن) دا هاتیه‌:

هه‌ناسا من یا دبیته‌ كه‌ڤال
د گه‌رده‌نا بالكونێ دا یا بویه‌ رستك
یا دبێژیته‌ من... نه‌ خوزیێن من

راگه‌هاندنا بێ ئومێدیێ یان هه‌ست ب یاخیبونێ و دویركه‌فتنێ، نیشانێن بێزاریێ نه‌، ژ وى دورهێلێ ئه‌و تێدا دژیت. بتایبه‌ت ده‌ما دبێژیت: (یاخى بویمه‌، ژ وى ره‌نگێ ته‌ سه‌روچاڤیَِن من پێ بویاغكرین). تا ڤێره‌، هوزانڤانا دبێژته‌ مه‌، ئه‌و دورهێلێ ئه‌ز دناڤ دا دژیم، نه‌ ژ خواسته‌كا منه‌. هه‌ناسه‌ كو نێزیكترین تشته‌ بو مان و نه‌مانا هه‌ر مروڤه‌كى. هوزانڤانێ بژیرا نه‌، هه‌بونا خوه‌ كریه‌ وێنه‌یه‌كێ شیعرى و گرێدایه‌ ب كه‌ساتیه‌كا نه‌مر ڤه‌، وه‌ك هونه‌رمه‌ندێ جیهانى یێ شێوه‌كار (بیكاسوى)، هه‌بونا خوه‌ بكه‌سه‌كا  یاخیبویێ نیشاندده‌ت. ئه‌گه‌ر ل بنه‌كوكا رامانا ڤان دێران ژى بنێرین، هوزانڤانێ دڤێت هوشداریه‌كێ بده‌ته‌ مه‌ كو ئه‌و خه‌یالێن ئه‌و دناڤ دا دژیت، زوى ئاڤا دبن و نه‌مانا وان به‌رامبه‌ر هونه‌رمه‌نده‌كێ وه‌ك بیكاسوى رادگه‌هینیت، تا ئه‌و هونه‌رمه‌ند ژى وێ بكه‌ته‌ كه‌ڤال. به‌لێ ژبه‌ركو ئه‌و ل سه‌ر وى دورهێلێ ئه‌و دناڤ دا نه‌ یا پێخوشه‌ و خه‌ونێن وێ دویر ناچن، هه‌ست دكه‌ت دێ دموزه‌خانه‌كا تارى ڤه‌ یا هلاویستى بیت و كه‌س چ بهایى بكه‌ڤالى ناده‌ت.
 ئه‌گه‌ر ل په‌خشانا كاك (داهر سلێڤانه‌ى) یا بناڤێ (خوه‌زى و خه‌ون)  ڤه‌گه‌رین و تاماشاى دێرێن ئێكێ بكه‌ین. 

وه‌كى هه‌مى شه‌ڤا.. ژڤانێ من و هه‌یڤێ بو، دا ل دیوانا ئه‌سمانى و ساهى و دناڤ ستێرێن گه‌شێن شه‌ڤێ دا.. ئێك و دوو بینین. لێ هه‌یڤ نه‌هات؟! هه‌تا سپێدێ مام ل ژڤانێ وێ.. هه‌ر نه‌هات؟!

دێ گه‌له‌ك هیڤى و ئومێدان بینین، كو نڤیسه‌رى بخو دخه‌یالا خوه‌ دا راچاندینه‌. ئه‌گه‌ر ئه‌م بدیتنه‌كا بله‌ز ژى ل خواسته‌كێن وى بكه‌ین، دێ بینین وه‌ك هه‌ر عاشقه‌كى، خودان ژڤان بویه‌ و دگه‌ل خه‌یالێن خوه‌ ستێر هژمارتینه‌ و دناڤ روناهیا هه‌یڤێ دا، خه‌ونێن خوه‌ كرینه‌ راستى! به‌لێ ده‌ما ئه‌م دناڤ خه‌یالا وى یا تێكستى دا دچینه‌ خارێ، ئه‌ڤ هیڤى و ئومێدێن هه‌ نه‌یێن عشقا وینه‌، بتایبه‌ت ئه‌گه‌ر خاندنه‌كێ بده‌ینه‌ ئه‌و ژیوارێ ئه‌و دناڤ دا دژیت و ئه‌م چاوان سه‌ره‌ده‌ریێ دگه‌ل عشقێ دكه‌ین و عشق ب چ ره‌نگى دهێته‌كرن و عاشق چاوان دگه‌هنه‌ ژڤانێن خوه‌. هه‌ر وه‌كو ئه‌وى دڤێت خوه‌ بره‌نگه‌كێ دى نیشا مه‌ بده‌ت. ئه‌گه‌ر دبیت وى جهه‌ك دى و ڤه‌ده‌ر، بو ژڤانێن خوه‌ ل دویراتیه‌كێ ژێگرتبانه‌ و دویرى چاڤێن خه‌لكى! به‌لێ ده‌ما ژڤانێ خوه‌ ل عه‌سمانان ددانیت و ستێران دهه‌لبژێریت، خه‌ونێن وى ژ جیهانا وى یا كه‌سایه‌تى ده‌رباز دبن یان كو هیڤیى یێن وى هیڤى یێن كومێ نه‌، ژبه‌ر هندێ ب نه‌هاتنا هه‌یڤێ، ئه‌و هیڤى و ئومێد لێكدانى سفرێ دبن. 
دهه‌لبه‌ستا (ئه‌لند) یا هوزانڤان (فاتیما ئه‌حمه‌د) دا، هه‌ر ژ دێرێن ئێكێ ژ خاندنا هه‌لبه‌ستێ، هوزانڤان مه‌ دگه‌ل خوه‌  دبه‌ته‌ دناڤا دوو تشتێن هه‌ڤدژ و دهه‌مان ده‌مدا پێكڤه‌ په‌چریمه‌كرى، ده‌ما دبێژیت:

لمن نه‌گرن
ئه‌ز دزانم گومان _  تاوانه‌
گومانا نه‌ هاتنا ئه‌لندێ
و بێ تاوانى
ل سه‌ر كه‌له‌خێ وێ خوشیا 
ژ نوو بشكڤى
كى دێ دلێ ڤێ ئه‌لندێ ب
تنێ خوه‌ش كه‌ت؟

 ئه‌لند كو چه‌ندین رامان بو دچن، هه‌مى ژى نیشانێن هیڤى، روژه‌كا نوى، هزرێن نوى و پاشه‌روژه‌كا گه‌شن. هه‌مى كه‌س حه‌زدكه‌ن گوهرینه‌ك نوى هه‌بیت، تشتێن نوى و گه‌شبین تر هه‌بن! به‌لكو ژ ئه‌وا چووى باشتر بیت، گوهرین و ئه‌لنده‌كا نوى ژى بێ گومان په‌یدا نابیت. ئاخفتنا دلڤه‌كه‌را ئه‌ڤرو دناڤ خه‌لكى ژى دا و هه‌رى ئاخفتنا به‌لاڤ و بهێته‌گوتن (دێ چێبیت) ه‌. لێ هوزانڤانا مه‌ خوه‌ بهیڤیا ڤێ (دێ چێبیت) ه‌ ڤه‌ ناگریت، ژبه‌ركو ئه‌ڤه‌ سالێن درێژه‌ دێ چێبیت و چ دیار نه‌؟ هه‌مى گومان هه‌ر وه‌كو ئه‌و دبینیت خه‌لك بتاوان ل قه‌له‌م دده‌ن. هه‌ر زوى بێ ئومێدیا خوه‌ رادگه‌هینیت، كو ئایندێ خه‌ونێن وێ ل سه‌ر ئاڤا بوینه‌ و ئه‌و ئاینده‌ ژى پاشمایێ هزرێن كه‌ڤنارن، گومان ژى جوره‌ تاوانه‌كه‌، هه‌ر چنه‌ بیت دچاڤێن خه‌لكى دا تاوانه‌.
دڤان نمونێن سه‌رى دا، مروڤ دشێت بێژیت، ئه‌ڤان تێكستان گرێدانه‌كا ئێكسه‌ر بخودیێ خودانێن تێكستان ڤه‌ هه‌یه‌. ژبه‌ركو دكومه‌لگه‌هه‌كێ وه‌كى یێ مه‌ یێ گرتى و داخستى دا، هه‌ر ده‌م مه‌ ل سه‌ر زارێن كه‌سێن دى، مه‌ ل سه‌ر هزرێن كه‌سێن دى، ل سه‌ر خه‌ونێن كه‌سێن دى، هزرێن خوه‌ راچاندینه‌ و ئه‌گه‌ر مه‌ خه‌ون هه‌بن ژى، ئه‌م نه‌شیاینه‌ ب ئاشكراى ده‌ربرینێ ژێ بكه‌ین. ئه‌ڤ چه‌ندا هه‌ ژى دگه‌ل رابردویێ مه‌ و  وى پاشماوه‌یێ هزرى یه‌، یێ ئه‌م ل سه‌ر په‌یدا بوین و دناڤ دا مه‌زن بوین و به‌رده‌وام دناڤ دا دژین! ژبه‌ر هندى! دویر نینه‌ دڤان هه‌ر سێ تێكستان دا، ئه‌م دخودیێ ده‌رونێ خودانێن وان دا ئاشنا ببین، به‌لێ نه‌ رامانا وێ ئه‌وه‌ كو نڤیسینا ڤان تێكستان ژ چنه‌بونێ و خه‌یالێ هاتبیت. ژبه‌ركو هه‌ر ده‌م ئه‌م هه‌ولدده‌ین ئه‌م ب رولێ نیشان ده‌رى راببین، و دبێژین ژیان هوسانه‌، هزركرن هوسا دهێته‌كرن و دڤێت بڤێ رێكێ ژى بهێته‌ گوهرین. به‌لێ مخابن ئه‌م نه‌شێین خوه‌ بگوهرین و دڤان ده‌قان ژى دا و دگه‌له‌ك ده‌ق و تێكستێن دى ژى دا، (قیناع) یێ دیاره‌ و ئه‌گه‌ر ئه‌م شیابین هنده‌ك حه‌ز و خواسته‌كێن خوه‌ دارێژینه‌ دناڤ تێكستێن خوه‌ یێن نڤیسى ژى دا، به‌لێ مه‌ خوه‌ دبن قیناعێن كه‌سێن دى ڤه‌ ڤه‌شارتیه‌.

         ل روژناما وار یا روژ 24/1/2011 ێ ژماره‌ 318 هاتیه‌ به‌لاڤكرن

الجمعة، 21 يناير 2011

ئایا "چایخانه‌" دێ یا به‌رده‌وام بیت؟


تێبینى: رێ بو به‌لاڤكرنا ڤى بابه‌تى دروژنامێن دهوكێ دا نه‌هاته‌ دان
هه‌ر چه‌نده‌ ئه‌ز نه‌ دگه‌ل وان مانشێتانم یێن ب نیشانا پرسێ ده‌ستپێدكه‌ن، به‌لێ په‌یدابونا گوڤارا "چایخانه‌" بناڤێ سه‌ربه‌خو، بخو نیشانا پرسێ یه‌. دبیت مه‌ره‌ما من ژ ڤێ نڤیسینێ پتر ئازراندنا بابه‌ته‌كى بیت، ئه‌و ژى، ئه‌و نه‌ باوه‌رییا دناڤبه‌را ده‌ستهه‌لاتێ و هاولاتى دا هه‌ى.
گوڤارا چایخانه‌ كو دڤان روژێن بورى دا، ژماره‌ "1" كه‌ته‌ به‌رده‌ستێ خوینده‌ڤانان، سه‌رنڤیسه‌ر و خوادنێ ئیمتیازێ، روژنامه‌نڤیس (سه‌باح ئه‌تروشى) یه‌. هه‌ر وه‌كو دسه‌رگوتارا وێ دا نڤیسى، كو گه‌له‌كا دڤیا بزانن بوچى چایخانه‌ و كى پالپشتیا وێ دكه‌ت، (لایه‌نه‌كى گوت " پاراستنا پارتى یا لپشتێ، دا دژى پارتێن دن كار بكه‌ن"، لایه‌نه‌كێ دى گوت "نه‌خێر ئه‌ڤه‌ جه‌ماعه‌تا گورانن و دێ لڤینه‌ك و هاولاتیه‌كێ ل دهوك دامه‌زرینن"........). براستى ئه‌و پێشبینیێن وى كرین و ئێخستینه‌ گومانێ، نه‌ دویره‌ ئێك ژوان یا راست بیت ژى! هزره‌ك بو نه‌هێلانا وێ بوشاهییا هه‌ى هاتبیته‌ كرن، كو دبێژن ل دهوكێ روژنامه‌ڤانیا ئازاد نینه‌ و په‌یدا نابیت، بوچوون بو وێ چه‌ندێ بچن كو باشتره‌ گوڤاره‌ك بڤى ره‌نگى هه‌بیت، نه‌ك لایه‌نه‌كێ دى، كو دبه‌رژه‌وه‌ندا خوه‌ دا ببنینت. هه‌ر چه‌نده‌ ئه‌ڤ هزره‌ بابه‌ته‌كێ جودایه‌ و دویره‌ ژوێ، ئه‌وا من دڤێت دڤان رێزان دا بئازرینم.
هه‌ر كه‌سێ دئه‌ڤرویا نوكه‌ دا، ل وان به‌لاڤوكێن ل دهوكێ ده‌ردكه‌ڤن بنێریت. دێ بینیت هه‌میان سه‌مته‌كا تایبه‌ت هه‌یه‌، ئازراندنا بابه‌تان و دویڤچوونا وان یا ئاراسته‌كریه‌ و جوره‌ نه‌ باوه‌رییه‌ك، نه‌ تێركرنه‌ك دناڤبه‌را روژنامه‌گه‌ریێ و خوانده‌ڤانى و بكرێ روژنامێ دا لجهـ هێلایه‌. مه‌ره‌ما من ب بكرێ روژنامێ مه‌رج نینه‌ خانده‌ڤا بیت و دبیت ژى دكانداره‌ك بیت، بو وى زور یا گرنگه‌ هه‌ر رویدانه‌كا ل باژێرێ وى دهێته‌ رویدان، پتر حه‌زدكه‌ت ژ جهه‌كێ باوه‌رپێكرى ئه‌گه‌رێن وێ رویدانێ بزانیت، نه‌ك ژ جاددێ، كو به‌ره‌لاییه‌ك دگه‌هاندنا وى خه‌به‌رى دا هه‌بیت. به‌لێ ژبه‌ركو ل پێش وه‌خت دزانیت، بابه‌تێن ئازراندى، و دویڤچوون و راپورتێن تایبه‌ت و وێره‌كانه‌ بو بابه‌تان ناهێنه‌ بلاڤكرن. دێ لپێش وه‌خت بێژیت، روژنامێن مه‌ بو مه‌ چ به‌لاڤ ناكه‌ن، نڤیسه‌رێ مه‌ چ نانڤیسیت كو ئه‌م پێ به‌ره‌ڤ په‌رتوكخانێ ڤه‌ بچین.
 بویه‌ ئه‌ز باوه‌ردكه‌م، ئه‌گه‌ر چایخانێ شیا پاقژى، راستگویى و سه‌ربه‌خویا خوه‌ ب پارێزیت، دشێت به‌رده‌وامیێ بده‌ته‌ ده‌رئێخستنا خوه‌ و پالپشتیا وێ ژى، خه‌لك دێ كه‌ت. بوچى؟ ژبه‌ر كو یا ژ نیڤا خه‌لكى ده‌ردكه‌ڤیت و ئه‌گه‌ر شیا پتر رولێ خوه‌ دڤى ده‌رباره‌ى دا بگێریت، دێ بیته‌ پره‌كا باوه‌ریێ و هینگێ، هه‌م دێ روژنامه‌نڤیسێ مه‌ شێت ده‌ستهه‌لاتا خوه‌ گێریت و په‌یره‌و كه‌ت، هه‌م ژى دێ بیته‌ چاڤدێر ل سه‌ر دام و ده‌زگه‌هان. باشتر و باشترین دێ په‌یدا بیت، هینگێ ژى سودمه‌ندێ ئێكى ده‌ستهه‌لاته‌ و پالپشتیا ئێكسه‌را حكومه‌تێ یه‌. ل ره‌خێ دژى، كو من مه‌ره‌م پێ هه‌یه‌ ئه‌ز ڤى بابه‌تى ب ئازرینم، خه‌لك دێ بڤان روژنامه‌ و گوڤار و روژنامه‌نڤیسان ڤه‌، هێنه‌ گرێدان. ده‌ستهه‌لاتا روژنامه‌نڤیسى، دێ خزمه‌تا چاكسازیێ ژ هه‌مى لایه‌كى ڤه‌ كه‌ت و دێ هاولاتى ب شیان و خزمه‌ت و شێوازێ برێڤه‌برنا ده‌ستهه‌لاتێ هه‌ر ژ قوبا په‌رله‌مانى و تا بچویكترین رێڤه‌به‌رى ئاگه‌هدار بیت. هه‌ر بویه‌ره‌كا یان پێشهاته‌كا بهێت ژى، دێ بو هاولاتى یا روهن بیت و چ تشت لبه‌ر چاڤان دتارى و مژه‌وى نابن. دڤێت روژنامه‌نڤیس به‌رسینگا هه‌ر تشتێ ژ جاددێ ده‌ردكه‌ڤیت بگریت، ژبه‌ركو ئه‌و ده‌ستهه‌لاتا ژ جاددێ ده‌ردكه‌ڤیت، ده‌ستهه‌لاته‌ك كوره‌یه‌ و چه‌ه‌ندین لایه‌ن بخو مفاى ژێ وه‌ردرگن و هه‌ر ئێك لدویڤ به‌رژه‌وه‌ندیا خوه‌، بلایێ خوه‌ ڤه‌ دكێشیت.

الخميس، 20 يناير 2011

بوچى (چایخانه‌)!



چ پێشكه‌فتن دبێ بزاڤ نینن و دیسان، چ پێشكه‌فتن دبێ به‌ربه‌ست ژى نابن. ده‌ما ئه‌م دبێژین به‌ربه‌ست، برامانا به‌رژه‌وه‌ندییا چه‌ند كه‌سان دێ هێته‌ تێكدان، ژبه‌ر هندێ ژى ئه‌ڤ كه‌سێن هه‌، دێ ب هه‌مى شیانێن خوه‌، بزاڤێ كه‌ن وى پروژه‌ى تێكبده‌ن و هه‌ولێن ژبه‌رئێكبرنا وى بده‌ن.
ده‌ما هزر دڤه‌كرنا به‌لاڤوكه‌ك سه‌ربه‌خو، بناڤێ (چایخانه‌) بو من هاتیه‌ گوتن، براستى بو من ناڤه‌كێ گه‌له‌ك جهێ حێبه‌تیێ نه‌بو، ژبه‌ركو، هه‌ر گوهرین و پێشكه‌فتنا مه‌ بڤێت، دڤێت ژ ناڤا خه‌لكى بهێته‌ ده‌ست پێكرن، چ ئه‌و كومڤه‌بون چایخانه‌ بیت، به‌ر دیوارك بن، به‌ر ده‌رگه‌هـ بن یان ژى كوژیه‌كێ مزگه‌فتێ!. ژبه‌ر چ؟ دا ئه‌م بشێین ژى به‌رسڤه‌كا گونجاى ژى بو پسیارا خو په‌یداكه‌ین و ئارمانجا خوه‌ پێ بهنگێڤین، دڤێت ئه‌م ژ مێشكێ خه‌لكى ده‌ست پێبكه‌ین، دگه‌ل خه‌لكى ب بینه‌ هه‌ڤال، یا مه‌ بڤێت بو وان روهن بكه‌ین، یا ئه‌و هزرێ تێدا دكه‌ن، بگه‌هینین و بكه‌ینه‌ بابه‌ت و ل سه‌ر كار بكه‌ین.
دبیت گه‌له‌ك پسیار خوه‌ ل هیڤیا به‌رسڤه‌كا گونجاى بهێلن و پسیارا ده‌ستهه‌لاتا چایخانێ دئه‌ڤرویا ته‌كنه‌لوژیایێ دا ژ مه‌ بكه‌ن، به‌لێ هه‌ر كه‌س، چ ژن، پیر، زه‌لام و تا گه‌نج و سنێله‌ و زارووك ژى خودان ده‌ستهه‌لاتن، هه‌ر ئێكى لدویڤ قه‌بارێ خوه‌ ده‌ستهه‌لاته‌ك سه‌ربه‌خو هه‌یه‌. دڤێت ژبیرنه‌كه‌ین ژى، ئه‌ڤ ته‌خا جڤاكى ژ هه‌میان كێمتر هاریكارى پێشكه‌فتنێ نه‌ و ژبه‌ر ڤێ ئێكێ ژى، دێ به‌رى هه‌میان ملێن خوه‌ ده‌نه‌ به‌ر، چنكو ئه‌و به‌رژه‌وه‌ندیێن وان چێنه‌بوینه‌ كو ل به‌رامبه‌ر پێشكه‌فتنێ راببن و بخو ب مه‌ترسى و هێلا سور بزانن، یا گرنگ ژى كو گه‌له‌ك جاران ئه‌م هزرێ تێدا نه‌كه‌ین، ئه‌و جورێ ده‌ستهه‌لاتا وان هه‌ى، كو دشێت گه‌له‌ك گوهرینان بینه‌ ئه‌نجام، ب ده‌نگێ خوه‌ و ره‌فتارێن خوه‌ ژى، ئه‌ڤرو ده‌نگدان و سندوقێن هه‌لبژارتنان ب ده‌نگێن وى، پروسا سیاسى دهێته‌ گوهرین.
ده‌م ئه‌م ل چایخانێ دزڤرین، ئه‌م ل جوره‌كێ ده‌ستهه‌لاتێ دنێرین، پێنه‌ڤێت ژى هه‌ر كه‌سانه‌كێ لدویڤ جهـ و پله‌ییا خوه‌ ده‌ستهه‌لات هه‌یه‌، ئه‌و ده‌ستهه‌لاتا باب ل سه‌ر كورى په‌یره‌ و دكه‌ت، یا جودایه‌ ژ ده‌ستهه‌لاتا ماموستاى ل سه‌ر قوتابى، هه‌ر دیسان ئه‌و ده‌ستهه‌لاتا ئه‌ندامه‌كێ رێكخستیێ حزبه‌كێ ل نڤیسینگه‌ها خو به‌لاڤ دكه‌ت، یا جودایه‌ ژ ده‌ستهه‌لاتا مه‌لایه‌كى ل سه‌ر مینبه‌رێ به‌لاڤ دكه‌ت، دیسان دڤێت ژ بهایێ ده‌ستهه‌لاتا به‌ر دیواران و به‌ر ده‌رگه‌هـ و چایخانه‌یان ژى كێم نه‌كه‌ین و ئه‌گه‌ر ئه‌م ڤان هه‌مى ده‌سته‌هه‌لاتان دناڤا چایخانێ دا كومڤه‌ بكه‌ین، دكه‌لتوره‌كێ وه‌ك یێ مه‌ دا، ئه‌ز ل باوه‌رم ئه‌ڤ ده‌سته‌هه‌لاتا هه‌، چ ژ ده‌ستهه‌لاتێن دى كێمتر نینه‌ و بتنێ، جییاوازیا دناڤبه‌را وان دا، ده‌ستهه‌لاتێن دى دبن قوبه‌یه‌كێ دا كار دكه‌ن و ده‌ستهه‌لاتا چایخانێ، نه‌ یا رێكخستیه‌، به‌لكو هێََز و شیانا وێ دبه‌ره‌للایا وێ دا یه‌ و بتنێ خو لێكرنه‌ خودان بو دڤێت.
تێبینى: دژماره‌ ئێك یا گوڤارا چایخانه‌ دا بلاڤ بویه‌

السبت، 15 يناير 2011

ئه‌زمونا شعرى یا (عبدالرحمن بامه‌رنى) دناڤبه‌را عشقێ و شعرێ دا

لوقمان مه‌حمود
وى ده‌مى شعر دێ یا سه‌ركه‌فتى بیت، ده‌ما سه‌ركه‌فتیانه‌ ژ دوو دلیه‌كا به‌رچاڤ ڤه‌دگه‌ریێت ڤه‌، برامانا حه‌ژێكرنا ژیانێ دكوراتیا ساتێن مروڤى یێن ئالوز دا، بهه‌مى هه‌ستداریا خوه‌ ڤه‌ دگه‌ل ناخێ خوه‌ یێ گرێدایى هزرا ئاراسته‌كرى ژ كوراتیا مروڤى. بڤێ رامانێ، حه‌ژێكرن بهه‌ست و نه‌ستێن خوه‌ یێن به‌رزه‌ دێ به‌رگریێ ژ جوانیا خوه‌ كه‌ت، به‌رده‌وامى دێ دژیانێ دا هه‌بیت، تا دكرێتترین ده‌مێن وێ ژى دا.

ل به‌رامبه‌ر ڤان هه‌ستان، ژن ب هه‌مى شروڤه‌كرنێن خوه‌ ڤه‌ په‌یدا دبیت، ژ لایه‌كى ڤه‌ برامانا به‌رده‌وامیا ژیانێ ژ لایه‌كێ دی ڤه‌ برامانا ره‌وشتى و راستیێ و ژلایه‌كێ دژى ڤه‌ برامانا هه‌بونه‌كا به‌رده‌وام و به‌رفره‌هـ. دهه‌ڤگرتنا پێكڤه‌ یا ڤان رامانان دا، دێ هزركه‌ى ژن وه‌ك ئاریشه‌یه‌ك ژ كورترین ئه‌زمونێن دلدارى یێن مروڤاتیێ بوى ره‌نگێ هژیانا جوانیێ كو ئاڤا مه‌ند یا پێكڤه‌ گرێدانا چاره‌نڤیسى ب شلقینیت، ژبه‌ر هندێ عشقا ژنێ دێ نه‌مر مینیت بتایبه‌تى لده‌ف شاعران، ددوو دلیا هه‌ڤركیا وان دا دگه‌ل ژیانێ ب حه‌زه‌كا دژوار د دورهێلێ حه‌ژێكرنێ دا و گوهرینا وێ بو شوینواره‌كێ به‌هره‌مه‌ندیێ.
هنده‌ك ژ ئه‌ڤا ل سه‌رى مه‌ ئاماژه‌ پێداى، د ئه‌زمونا هوزانڤان (عبدالرحمن بامه‌رنى) كو پێگه‌یه‌كێ گرنگ د دامه‌زراندنا ڤێ حه‌زێ دا و هه‌ر دوو بوچونێن خوه‌ یێن هونه‌رى و مروڤایه‌تیێ دا، دهێته‌ دیتن. دوێ په‌یوه‌ندیا نهێنى یا دناڤبه‌را عشقێ و شعرێ دا، دێ وه‌ هزركه‌ى تێكه‌لكرنه‌كه‌ دساتێ مروڤاتیێ یێ به‌رده‌وام و هه‌ڤپشك دا، دناڤبه‌را گازییا ئازارێن كوراتیێ و ئازارێن هه‌لبه‌ستێ دا.

دگه‌ل كێشا ژیانێ گونه‌هبارم
گونه‌هباریا رابردویێ ل سه‌ر من هاتیه‌ نژنین
ئه‌ى جوانترین بێده‌نگى
ئه‌ى جوانترین توره‌بون
ئه‌ى جوانترین خانما من شعر بو ڤه‌هاندین
تو دگونه‌ها من دا دكه‌لى و
ئه‌ز دگونه‌ها خوه‌ دا نڤێژا بو به‌رزه‌بونێ دكه‌م
                "ده‌فته‌را بێ گونه‌هیێ، ل ته‌نشت خه‌ونه‌كا ده‌ستویرداى، لاپه‌ر 55"

دته‌نشت ڤێ ئازارا ڤه‌ره‌سیایى دا، هوزانڤان زومێ دئێخته‌ سه‌ر ژنێ وه‌ك رابردویه‌كى ـ به‌رده‌وامبونه‌كا زیندى دهه‌لبه‌ستێ دا، كو دبیته‌ ئه‌گه‌رێ شلقاڤه‌كا كویر و بهێز، پتر ژ لایه‌نه‌كى. دڤى په‌ره‌گرافى و یێن د ژى دا، خانده‌ڤایێ بامه‌رنى هه‌ست ب جیهانه‌كێ دكه‌ت كو خه‌مگینیه‌كا ئاشكرا به‌رپا ب بیت ژ ئه‌ركێن خوه‌ یێن به‌رچاڤ و هه‌یى دبورینیت، ئه‌ڤه‌ ژى ب خراندنا هه‌بونێ دئازار و هیڤیان دا.

بێى ته‌
وه‌ك پیره‌ چناره‌كا
كه‌تیه‌ به‌ر پێلێن باى     
"هه‌ناسه‌یێن شیعرى، چنار، لاپه‌ر 86"

یان ژى دڤى په‌ره‌گرافى دا

جوانترین روژگارا من
چاڤێن من
بشكورین ژ لێڤێن ته‌ ددزین
" هه‌ناسه‌یێن شیعرى، ماندیبون، لاپه‌ر 87"

ئه‌ڤ لێكگوهرینا دناڤبه‌را ئازار و هیڤیان دا هه‌ستداریه‌كا ده‌ربرینێ دده‌ته‌ هه‌لبه‌ستێ، ئه‌ڤه‌ ژى ئامانجا شعرێ یه‌، هه‌لبه‌ست ژى بره‌نگه‌كێ گشتى دڤێ ئامانجێ دا یا ب سه‌ر كه‌تى بویه‌.

دگه‌ل دوماهى هه‌ناسه‌
دوماهى نڤیسین و دوماهى عشق
دبومه‌ گه‌روك و ل سیبه‌را خوه‌ دگه‌ریام
"هه‌ناسه‌یێن شیعرى، شه‌ڤه‌كا پایزى، 68"

دڤى بنه‌مایى دا هه‌لبه‌ست ـ لڤێره‌ ـ به‌روڤاژیكرنا دورهێله‌كى یه‌ ئاڤاكرنا حاله‌ته‌كى دناڤبه‌را ئارامیێ و نه‌ ئارامیێ دا دناڤبه‌را لایه‌نه‌كێ سه‌ركه‌تى و یێ داكه‌فتى دا. لڤێره‌ ژى دێ ئاماژێ بگوتنا (كافكا) ده‌ین وه‌ك رونكرنه‌ك بو ڤێ بوچوونێ "هوزانڤان ده‌ستێن خوه‌ بو مروڤان درێژ دكه‌ن، به‌لێ ئه‌ڤێن هه‌ ده‌ستێن هه‌ڤال نابینن، به‌لكو بتنێ مچاندنێن ئاراسته‌كرى بو چاڤا و دلان دبینن".
دان پێدان بڤان راستییان ئازارێن هوزانڤانى بلند دكه‌ن، ب بلندكرن بو پروژێن شه‌هیدى ڤێجا چ ل گرتیخانه‌یان مر بیت یان ژى ژ حه‌ژێكنرێ مر بیت.
دڤى بیاڤى دا یێ مه‌ به‌حس ژێ كرى، جیهان لبه‌رامبه‌ر هوزانڤانى ته‌نگ دبیت، هندى هنده‌ك هه‌بن هیڤیا ب ده‌ستێن هوڤانه‌ ببرن، ئه‌ڤه‌ ژى (ده‌مى) ل به‌رامبه‌ر شاعرى هه‌ر ده‌م ئالوز دكه‌ت، ب وێ چه‌ندێ كو تا دده‌مێ خوه‌ یێ تێدا دژیت ژى دا، هه‌ست بده‌مێ خوه‌ یێ راست دكه‌ت، په‌یڤا نهێنى ژى بو ڤێ لبه‌ركرنێ بتنێ داهێنانه‌كا راستگویانه‌ یه‌.

داڤێن پرچا ته‌
وه‌ك په‌یڤێن شعره‌كا من
چاڤێن خه‌لكى رادكێشن!
چه‌ند بگه‌ڤنه‌ به‌ر داڤێن شه‌یى و
حلى ببن..
هند شعرا من به‌لاڤ دبیت و
نهێنیێن جوانیا ته‌
رادگریت..
"هه‌ناسه‌یێن شیعرى، نهێنى، لاپه‌ر 81"

دكوراتیا ڤان هزركرنێن بێ هوش دا، كو بره‌نگه‌كى ژ ره‌نگان كارتێكرنێ ل سه‌ر هه‌ستێن راستگویانه‌ دكه‌ت گازیه‌كا بێ ئومێدیێ په‌یدا دبیت و ته‌ئكیدێ ل سه‌ر ژیانێ ل ڤى روژهه‌لاتێ بێ ده‌ستهه‌لات دا دكه‌ت كو ژیان لڤێره‌ یا پاش خستى یه‌، لدویڤ پیڤه‌رێ لاوازییا ئه‌ندامێ باشیێ به‌رامبه‌ر بهێزبونا ئه‌ندامێ خرابكاریێ. دسه‌ر ڤان هه‌میان را، هه‌لبه‌ستا (بامه‌رنى) شیایه‌ جانیه‌كێ به‌رهه‌م بینیت كو یا ب وى ڤه‌ تایبه‌ت بیت، ب حه‌زكرنا ژیانێ و ئاشتیێ دگه‌ل نوكه‌ و رابردویێ خوه‌ دئێك ده‌م دا.
هوزانڤان دڤێ هه‌له‌ستا بناڤێ (نهێنى) به‌رڤ وان تشتێن مروڤایه‌تى دچیت كو لایه‌نه‌كێ نه‌مریێ تێدا هه‌یه‌، ژن ژێده‌رێ هه‌لبه‌ستێ یه‌ چاوا ژێده‌رێ باشیێ یه‌، د هه‌مى پیڤه‌ر و بهایێن خوه‌ یێن مروڤاتیێ و به‌هره‌مه‌ندیێ دا، ئه‌و ژى دان پێدانه‌كا مروڤایه‌تیا شعرى یه‌ كو دهێته‌ گوهرین بو كریاره‌كا هه‌ره‌ باشا جوانیێ.
دڤى ئاراسته‌ى ژى دا ئه‌زمونا (عبدالرحمن بامه‌رنى) خودان بهایه‌كا راسته‌قینه‌ یه‌ برامانا جوانكارى د وژدانێ دا. 


الخميس، 13 يناير 2011

ب شه‌ڤ ئه‌ز بیر ل نڤیسینا شعران دكه‌م


ئادار-2005
چ بوویه‌!
ئه‌وێ لسه‌ر ده‌پێ شانۆیێ هشك راوه‌ستیایى 
دڤێت تشته‌كى بێژیت.!
جوانیا ماچه‌كا نه‌ بشكفتى
یا دناڤ گوهێن بێده‌نگیێ دا سه‌مایێ دكه‌ت
دناڤ باخچه‌یێن بێ به‌لگ دا 
من هه‌مى ساتێن خوه‌ ژبیركرنێ 
یێن هێلاینه‌ هلاویستى
خه‌ونه‌ك بوو ژخه‌یالێ ڤه‌قه‌تیاى 
د ئه‌زه‌ل دا 
ئه‌ڤ خه‌ونه‌ تشته‌كێ مودرێن نه‌بوو
دئه‌زه‌ل دا، كه‌سێ بیر ل پیرۆزیا ماچان نه‌دكر
ماچێن دلوڤانیێ بوون 
بیرێن مرۆڤى د زڤراندن
رویبارێن هنگڤینى و عه‌ره‌قێ
ماچێن عه‌شقێ بوون
من دڤیا من ماچه‌ك دگه‌ل هه‌با
جهه‌ك نه‌بوو پیاسێن خوه‌ لێ بكه‌م
جهه‌ك نه‌بو،
خوه‌ ل هه‌ناسێن ته‌ ب كه‌مه‌ خودان و 
هه‌ناسه‌یێن ته‌ ڤه‌گێرم
هه‌ناسه‌یێن شه‌ڤێن هه‌
هه‌لامه‌تێن بێده‌نگیا فیتیا لێ ڤه‌ده‌ن
شه‌ڤێن فێربووینه‌ هه‌تك برنێ
شه‌ڤێن فێربووینه‌ چێكرنا شعران
شه‌رما ژ چاڤێن ته‌ زیزه‌  و
جوانترین بشكورینێن ژ لێڤێن ته‌ په‌شین 
ل بیرا منن
دگه‌ل من سه‌مایێ دكه‌ن 
بێده‌نگیا تاڤ زه‌ركا ئێڤاریان 
تو دعه‌شقێ را حه‌مه‌ر كربوى 
د كویراتیا گونه‌هان دا 
ته‌ نڤێژ بو یاخیبونێ  دكرن 
تو شعره‌كا د سه‌رداچویى بوى
تو شعره‌كا ب فه‌ند و فێل بوى
تو نێچیره‌كا ژ داڤێن من بهێزتر بوى 
تو خانمه‌ك بوى
شعرێن منێن ئاڤز
ل هنداڤى ته‌ د گرنژین
خه‌ونێن من 
ئه‌ڤێن پێشوازیا پیرۆزیا كرى و 
ئه‌ڤێن د بێده‌نگیێ دا د مالق
ئه‌ڤه‌ ژ مێژه‌ نینه‌ ئه‌ز و خه‌ونێن خۆ
فێربووینه‌ فه‌لسه‌فه‌یا شعران
من دڤێت د جوانیا شعران دا بمینم
دناڤ كتێبه‌كا به‌رپه‌رێن وێ تژى شعر
دناڤ لاپه‌رێن رۆژنامه‌كا حه‌فتیانه‌ و 
ئێك شعر به‌لاڤ دكه‌ت
شعره‌كا ژ نڤیسینا هزره‌كا من بیت
ئه‌ز بیر ل وێ چه‌ندێ بكه‌م
تو یا وێ شعرێ دخوینى
ئه‌ڤا بتنێ هند ژێ ماى ببیته‌ ئه‌رشیڤ
ئه‌ڤا بتنێ ته‌ هێلاى نیڤه‌رۆ 
دوماهى دیمه‌ن ل سه‌ر ده‌پێ شانوێ پیاسه‌كرى و 
دوماهى هه‌ناسه‌ و بێ قفل..

ئه‌و په‌نجه‌شێرا ئه‌ز ل دویڤ سیبه‌را وێ دگه‌رم


ئادار - 2005
شعره‌ك د كویراتیا هه‌بوونا من دا شوین دبوو 
لێڤێن شه‌ڤان ماچى دكرن 
من بۆ وه‌رزێ زارۆكینیێ د نڤیسى 
وه‌رزێ زارۆكینیێ و 
تبه‌ركێ حه‌جى محه‌مه‌دێ توڤى و 
مه‌ پێكڤه‌ د دویڤرا دگۆت ئامین
من بۆ چیروكێن عه‌شقێ د نڤیسى
بۆ ئاده‌مێ چ ژعه‌شقێ نه‌ زانى و 
نڤێژ نه‌كرین بۆ جانیێ و 
سوجده‌ نه‌برین بۆ خه‌یال و فه‌نتازیاى 
ده‌م سالنامادره‌وایه‌ و 
ده‌م ته‌ڤنه‌كێ ئالوزه‌ و 
ده‌م د وه‌رزێ پایزان دا 
چیروكێن عاشقان د گێریت                                                                                                                     به‌لگ ل جادان پیاسا دكه‌ن 
باران ل جادان دهێن و 
باران ته‌ پیر ناكه‌ن
نه‌....
ئه‌ڤ جاده‌ درێژن و ب دووماهى ناهێن 
من گۆت
من بۆ وه‌رزێ زارۆكینیێ دنڤیسى 
قۆبا شێخى هه‌بو و 
گونه‌ه د بژاله‌ بوون 
مستویێ عه‌یشێ هه‌بو و 
د كۆلانێن گوندێ مه‌دا
گونه‌هێن بچویك ببوونه‌ یاریا ته‌به‌لانێ و
هه‌میا گونه‌ه دزانین
من ژى ئه‌و نهێنى هه‌بون
وێنێ هه‌مى جه‌ژنان ل پێش چاڤێن منه‌ 
ژ ده‌فته‌ره‌كا كه‌س نه‌شیاى بخوینیت
نهێنیێن من تۆختر لێ نه‌كه‌ و
ته‌ نه‌ بهیستیه‌ 
ئاڤابوونا رۆژێ 
عه‌ردى رادمالیت
رویساتیا عه‌ردى
هه‌میا هوى دكه‌ته‌ قۆمارێ و چێكرنا ماچان 
وه‌ره‌ ده‌ستێ من بگره‌ و 
دبه‌رزه‌ بوونا ناڤ جادان دا
ئه‌درێسێ من یێ هاتیه‌ دیلێت كرن و                                                                                                                   
 جوانیا شعرێن من
دناڤ پایزه‌كا فێربوویه‌ رویساتیێ و 
د ناڤ باژێرێ  په‌حنكا ده‌ستێن ته‌ دا 
دناڤ ماچێن ته‌ لپشت په‌نجه‌را ئاسێ كرین
شه‌ڤێن د بۆرن
رۆژێن دبۆرن
چاوان ماچێن عشقێ نزانى و 
شه‌ڤ عه‌شقه‌
رۆژ عه‌شقه‌  و
دزانم سحرا زارۆكینیێ و 
زكرێ قۆبا شێخى  د سه‌رێ ته‌ دایه‌
د گه‌ل ته‌ سه‌مایێ دكه‌ن 
تلیلى یێن گونه‌هان ژێ بلند دبن
جیهان هه‌مى گونه‌هه‌ و 
هه‌ر نه‌ بێژه‌....
ژیێ ئێڤاریا یێ كورته‌ و 
زوى بێهنا عه‌شقێ غه‌واره‌ دبیت
وه‌رزێ  هلوه‌ریانا عه‌شقێ بژاله‌یه‌ و 
د ئه‌لبۆما بیرهاتنان دا 
كه‌س خۆ ل ناڤێ كه‌سێ ناگریت
خه‌ونه‌كا شویم ژ زارۆكینیێ ڤه‌ره‌سیای و
به‌ره‌ڤ پیراتیێ
به‌ره‌ڤ پیر بوونا ره‌نگان
دبێژن: لسه‌ر جوگرافیا عه‌ردى
ره‌نگ پێتى و كه‌ڤن د بن
پیاسێن جاده‌یێن درێژ، ژبیر دچن و 
كه‌ڤن دبن
لوى لایێ من نه‌ڤیاى شعر ب دوماهیك بهێت
بتنێ ئه‌ز هه‌ست ب نڤیسینا وێ بكه‌م
ئه‌و په‌نجه‌ره‌یا من دڤیا ئه‌ز ب گه‌همێ 
په‌نجه‌ره‌یا شعرێ ئه‌وا خۆ لبه‌ر بایێ رۆژ ئاڤاى دگریت
رویساتیا عه‌ردى نا هنگێڤیت
ئه‌وا ئه‌ز دبێژمێ شعر و 
هێژ ئه‌ز مایم كو ببمه‌ شاعر ....

نڤسین ب قه‌له‌مێ حبرى "مخابن"


گوتنه‌كا هه‌ى دبێژیت (داسكا حه‌دادى چ جار یا سه‌قا كرى نینه‌)، هه‌ر چه‌نده‌ گوتنه‌كا دورى ڤى ده‌مێ نوكه‌ یه‌ ژى، كو ئه‌ڤرو ئه‌م ب خوه‌ خودانێن تلستار و دیجیتال و ئه‌نترنێتان دزانین. به‌لێ ژبه‌ركو مه‌ چ تشت نوینن، ئه‌م پێ گوتنێن نوى چێكه‌ین، ئه‌م نه‌چارین گوتنێن كه‌ڤن دوباره‌، بهاى بده‌ینێ.
 براستى ئه‌م فێرین هه‌مى تشتێ كه‌ڤن بهاى دده‌ینێ، ژبه‌ركو ئه‌م نه‌شیاینه‌ تشتێ نوى ب ئافرینین یان بملكێ خوه‌ بزانین. تا عاشقێن مه‌ ژى، ده‌ما مه‌سجا بو ئێك و دوو دهنێرن، په‌یڤێن هنده‌كێن دى بو خوشتڤیێن خوه‌ دكه‌نه‌ دیارى، به‌رییا چه‌نده‌كێ بو، ب به‌هانا كو په‌یڤێن من دجوان و دلێكداینه‌، داخواز ژ من هاته‌كرن كو ئه‌ز چه‌ند گوتنه‌كێن عاشقانه‌ بو كه‌سه‌كى بنڤیسم،  دا ئه‌و ژلایێ خوه‌ ڤه‌، بو هه‌ڤالا خوه‌ ب مه‌سجه‌كا حه‌ژێكرنێ فرێكه‌ت. لڤێره‌ ئه‌ز كه‌تمه‌ دان و ستاندنێ دگه‌ل ناخێ خوه‌، ئایا ئه‌گه‌ر ئه‌و مه‌سج چه‌ند یا جان و داخبار بیت ژى، تو بێژى شیانێن گه‌هاندنا دوو دلان هه‌بن و دوو كه‌سان بگه‌هینته‌ ئێك، ئه‌گه‌ر هات و گه‌هاندنه‌ ئێك ژى، ئایا ئه‌ڤ كه‌سێن هه‌ دێ چه‌ند دسه‌ركه‌فتى بن دژیانا خوه‌ دا، ئه‌گه‌ر سه‌نگا ئێك و دوو لدویڤ نازكى و راستگوییا وان په‌یڤان كێشا و زانى.
مخابن، چ جاران مه‌ باوه‌رى ب حه‌ژێكرنا خوه‌ نه‌بویه‌ و هه‌ر ده‌م ئه‌م هه‌ست ب بوشاهیه‌كێ دكه‌ین ژڤى لایه‌نى ڤه‌، ژبه‌ركو مه‌ سه‌ره‌ده‌ریا حه‌ژێكرنێ نه‌زانیه‌ و ئه‌م دسه‌ركه‌فتى نه‌بوینه‌ دده‌ربرینا هه‌ستێن خوه‌ دا. ئه‌م حه‌ژێكرنا خوه‌ و ئایندێ خوه‌ و كه‌ساتیا خوه‌ و دیتنا خوه‌ بو تشتان، د جوتێ پێلاڤێن خوه‌ را دبینین، ئه‌م گه‌له‌ك بهاى دده‌ینه‌ (له‌معاندنا) وێ، بێى ئه‌م ل جه‌وهه‌رێ تشتى بگه‌رین، بێى ئه‌م ل (فه‌سل و ئه‌ساسا) بگه‌رین. ژبه‌ر هندێ ژى، گوتنێن مه‌ چاوان دهێن بوى ره‌نگى به‌رزه‌دبن، پیروزیێن مه‌ ل سه‌ر مه‌ دفه‌رزكرینه‌، دگه‌ل كرینا هه‌ر جوتێ پێلاڤه‌كا نوى ژى، خه‌ونێن مه‌ نوى دبن ڤه‌ و ژ مه‌ ڤه‌ ئه‌م دێ پێ به‌ره‌ڤ حه‌ژێكرنه‌كا دى ڤه‌ چین، مخابن ئه‌م جوتێ كه‌ڤن زوى ژبیر دكه‌ین و جاره‌كا دى ئه‌م ژ چننه‌یێ ده‌ست پێدكه‌ین ڤه‌، ره‌حمه‌تى (عه‌بدلواحد زاخوى) گه‌له‌ك یا گوتى مخابن. به‌س مخابن ئه‌م وێ سترانێ هه‌ر ڤه‌دگێرین، بێى ئه‌م بهایێ وێ مخابنیێ بزانین. ئه‌گه‌ر ئه‌م بزانین ژى، ئه‌م دترسین تشته‌كێ نوى ب ئافرینین، هینگێ (له‌معاندنا) پیلاڤێ تێكه‌لى بنێ وێ یێ دریایى ببیت. 



نڤسین ب قه‌له‌مێ حبرى "عه‌جایب"



تو چه‌ند یێ دنیا دیتى بى، خه‌ونێن ته‌ ژى هندى وێ دیتنێ دێ ب دنیایێ داچن. هنده‌ك خه‌ونان ب ترومبێلێن گێچ سفر ڤه‌ دبینن، هه‌ر ترومبێلا دبه‌ر چاڤێن وان را دبوریت ژى، چاڤێن خوه‌ ددویڤ را دخشینن، ناڤێ وێ، مودێلا وێ، بهایێ وێ، سیكا وێ! یا گرنگ نه‌ ئه‌وه‌، كا وى چ جوره‌ ترومبێل بڤێت، یان كریه‌ دلێ خو و هه‌ر گاڤا ژ ده‌ستان هات، دێ كیژان جورى كریت. خه‌ونێن وینه‌ و خه‌ونێن وى ژى جیهانا وى یا روژانه‌ نه‌، هه‌مى جور دڤێن، چنكو چاڤێن وى دچنێ. براستى گه‌له‌ك تشتان چاڤێن مروڤى دچنێ و مروڤ خه‌ونان بو دبینیت و خوزیا بو رادهێلیت، من بو گه‌له‌ك تشتان دگوت جانه‌! موزیكه‌ و سترانه‌كا خوش، پیاسه‌كا دگه‌ل هه‌ڤاله‌كى، دیتنا كه‌سه‌كێ نێزیك، خاندنا په‌رتوكه‌كێ، یان هه‌كو ئه‌ز به‌ره‌ڤ ژیانا گوندان ڤه‌ دچوم و هه‌ر تشته‌كێ ب به‌ر چاڤێن من كه‌فتبا، بو من یێ سه‌یر و جان بو. هنده‌ك جاران ژى به‌رێخودانا فلمه‌كى بو پتر ژ سعه‌ته‌كێ خوشیه‌ك لده‌ف من په‌یدادكر.
 جانى و كرێتى دژیانا هه‌ر كه‌سه‌كى دا هه‌نه‌، دكاندار بزاڤێ دكه‌ت ره‌فاتكێن دكانا خوه‌ ب تشتێن جان ب خه‌ملینیت، مێزێن فروتنا باجان سوركان ژ جانى و ماقویلیا دانانا وان چاڤێن مروڤى دسحرینن، سوراڤ و مكیاج بهایێ جانیێ بلند دكه‌ن، مودێلێن ده‌ستكێن موبایلا دگه‌ل وه‌رزێن سالێ دهێنه‌ گوهورین، ترومبێل دڤێت گێچ سفر بیت! براستى لڤى زه‌مانى جانى یا بویه‌ مودێل و تشتێ گه‌له‌ك جاران من حێبه‌تى دهێلیت و هه‌مى فیتك و خوزیا بو رادهێلن، دێ بێژى هه‌مى زگوردن و دێ كه‌نیا ژێ دزن، دێ بێژى هه‌مى یێ لهیڤیا پاسێ و ب چارچاڤكى خوه‌ دجانیێ وه‌ردكه‌ن، ب چار مێركى لێ سیار دبن! دێ بێژى مه‌ولید نه‌به‌ویه‌ و هه‌میا دڤێت كه‌چكێ خوه‌ تێ بهه‌لینن، هه‌ر گاڤا بو ده‌مێ خاندنا دوعا و بلندكرنا ده‌ستان، هه‌مى پێكڤه‌ ددویڤرا دبێژن ئامین. هه‌میا حه‌زێن جانیێ هه‌نه‌ و هه‌مى ده‌ڤێ خوه‌ بو دهێلنه‌ به‌ش، براستى سه‌یره‌ و یا ژ هه‌میێ ژى سه‌یر تر، خه‌لكه‌كێ تا حه‌فكێ دلوڤانى و عاتفیه‌ت لده‌ف، خه‌لكه‌كێ هێژ دبه‌ر زنجیره‌یێن دوبلاژكرى و فلمێن هندى را روندكێن وان دئێنه‌ خار، هه‌ر گاڤا ته‌ عه‌بایێ جانیێ ژ چاڤان دویر ئێخست  و ته‌ سه‌روچاڤ بێ مكیاج نیشادان، لێڤ و لومتورێن خوه‌ لته‌ ترشكرن، دنیا لپێش چاڤێن هه‌میا تارى و ره‌ش دبیت.

نڤسین ب قه‌له‌مێ حبرى " ترس"


هه‌میان پێخوشه‌ گوهـ ل سترانێن كوچك و دیوانان بگرن، هه‌كو (نادر سپیندارى) له‌علیخانا گوڤه‌یى دبێژیت یان لاوكێ مه‌عده‌نى ب ده‌نگێ (خه‌لیل باكوزى) یان ده‌ما (حه‌سه‌ن عه‌لى خه‌نجه‌ر) ئوسێ زه‌رى ب قه‌سابێ سه‌رێ (.......) دده‌ته‌ نیاسین یان هه‌كو (شوكرى بێسه‌ڤى) تبلێن خوه‌ دكه‌ته‌ دگوهێن خوه‌ را و بف دكه‌ته‌ سه‌یدكو سه‌یده‌ڤانان. براستى ده‌نگێ وان و سه‌لیقا ستران گوتنا وان، گه‌له‌ك ژ دلێ مه‌ دهێت و ئه‌م ناهێلین كپێن ژ ده‌نگێ بچویكه‌كى بهێت، ته‌ هه‌ر دڤێت تاویكا بده‌یێ و گوهێ هه‌میان ژى، دگه‌ل خوه‌ش دهێت.
دسالێن شنوى تله‌فزیون ل سه‌ر چایخانا هاتینه‌ بلاڤه‌كرن، هه‌ر گاڤا فیتى و ده‌ست قوتان ب سه‌ر گوندى ڤه‌ چبان، هه‌میان دزانى (سه‌میرا ته‌وفیق) یا هاتیه‌ سه‌ر شاشا تله‌فزیونێ و تشتێ سه‌یر ژى ژێ، ژنان ژى حه‌سیدى بدیتنا وێڤه‌ دبرن، به‌لێ نه‌ ژبه‌ر ده‌نگێ وێ، به‌لكو ئه‌و ژنا شیایى سه‌رنجا زه‌لام و لاوێن گوندى بو خوه‌ راكێشیت، تو بێژى یا ب چ به‌ژن و باله‌. 
چه‌ند خوشه‌ هه‌كو ئه‌ز ڤان هزران دكه‌م، هه‌ر چه‌نده‌ وێنێن من یێن زاروكینیێ ژى بون، به‌لێ هه‌میان دزانین چاوان ده‌ربرینێ ژ هه‌ستێن خوه‌ بكه‌ن، ته‌ چ ڤیابا و ته‌ حه‌ژ چ كربا، تا ته‌ گوهێ خوه‌ دا با چ ژى. كه‌سێ ماكێ خوه‌ دته‌ نه‌دكر، ژبه‌ركو هه‌ستێن ته‌ بون و دبێ زیان بون و ب سه‌ر توخیبێ كه‌سێ ڤه‌نه‌دچوون، تو یێ ئازاد بوى تێدا. براستى سه‌یره‌ ئه‌ڤا ئه‌م نوكه‌ خوه‌ تێدا دخاپینین، ئه‌م هه‌مى هه‌ستێن خوه‌ ڤه‌شێرین و مه‌ شیانێن ده‌رئێخستنا وان نه‌بن و ئه‌م نه‌شیابین خوه‌شیێ ژێ وه‌ربگرین، دبه‌رامبه‌ر دا، هنده‌كێن دى، به‌ریكێن خوه‌ ل سه‌ر حسابا مه‌ تژى بكه‌ن.
ترسا مه‌ یا ئێكێ ژ حه‌ژێكرنێ یه‌، ژبه‌ر هندێ ژى ئه‌م زویكا لخوه‌ بگومان دكه‌ڤین، هه‌ر دیدارا هونه‌رمه‌نده‌كێ سترانبێژ، دێ بینى ژ فلكلورى ده‌ست پێكر، ب به‌هانا ساخكرنا پاشماوێ باب و باپیران. براستى ژى مافێ ویه‌، ژبه‌ركو گوهێن خه‌لكى ژى ل ئێك ئاواز و ئێك سه‌لیقه‌ بتنێ خوش دهێن و دترسیت، ئه‌و پارێ ل ئێكه‌م كلیپا خوه‌ دمه‌زێخیت، خه‌رجیا خوه‌ نه‌ زڤرینیت. دا كو خوه‌ ژ ترسا ئێكێ ده‌ربازكه‌ین ژى، دڤێت ژ (گوندى و هه‌ڤجارى و جهالى و باگوردانى و به‌فریكێ) ده‌ست پێبكه‌ینه‌ ڤه‌. كه‌نگى ئه‌م شیاین خوه‌ دگه‌ل روژان بگونجینین، هینگێ دێ بئازادانه‌ وى ناڤى بێژین، یێن ئه‌م حه‌ژێدكه‌ین.



 

نڤسین ب قه‌له‌مێ حبرى "ئه‌لحه‌ق"



دا كو بشێین تشته‌كێ جوان و بمفا بنڤیسین، دڤێت ژ خوه‌ ده‌ست پێبكه‌ین! نڤیسینا ژ نك خوه‌ ژى، یان دێ مه‌ ل ئاینده‌ى راوه‌ستینیت یان دێ مه‌ ملكه‌چى هزروبیرێن كه‌ڤن كه‌ت. تشتێ مروڤى ژڤان هه‌ردوو كێشه‌یان رزگار دكه‌ت ژى، دڤێت ئاینده‌ى ل پاش خوه‌ نه‌هێلین و سه‌ربورێن خوه‌ بێخینه‌ دخزمه‌تا ڤى دورهێلى دا، ئه‌وێ هه‌چكو هه‌ى، بێ كێم و بێ زێده‌هى.
ئه‌و تشتێ تو دنڤیسى ژى و ته‌ بڤێت ئارمانجا خوه‌ بهنگێڤیت، دڤێت هه‌مى خه‌لك تێبگه‌هن و ژ (چیزیڤیزیا) ئه‌و دزانن، ده‌رنه‌كه‌ڤیت. ژبه‌ر هندێ ژى، مه‌ هه‌ولدایه‌ ب قه‌له‌مێ حبرى، وان تشتێن دكه‌ڤنه‌ سه‌ر هزرێن مه‌، دارێژین. ژبه‌ركو، نه‌ ئه‌م شیاینه‌ خوه‌ ژ وان تشتان رزگار بكه‌ین و نه‌ ئه‌م شیاینه‌ ژى، خوه‌ دگه‌ل كیبوردێ كومبیوته‌رى بگونجینین.
قوناغێن ژیانێ، ئه‌م دناڤ گه‌له‌ك پرێزان را ده‌ربازكرینه‌. بمخابنى ڤه‌ دبێژم، هه‌ر پرێزا ئه‌م دگه‌هینێ ژى، ژ دوماهیك ملوكه‌، بتنێ ئه‌م ئیشیان ژێ ڤێكدده‌ین! زكه‌كى دتێرین و زكه‌كى دبرسى و هندى لبیرا منه‌، پار ژ ئه‌ڤ سال خوه‌شتره‌ و دوهى ژ ئه‌ڤرو باشتر. دئه‌زه‌ل ژى دا، هه‌ر هوسا بویه‌، هه‌مى حه‌زدكه‌ن ددوماهیا خوه‌ دا بژین. یێ شیایى خوه‌ ژڤێ چه‌ندێ رزگاركه‌ت ژى، قوریچكا لبنێ زكێ خوه‌ دده‌ت، بو وێ ده‌رفه‌تا ژ ده‌ستا چوى و نه‌زانى دناڤ تلێن خوه‌ دا، گه‌موره‌ بكه‌ت.
 (ئه‌لحه‌ق) بو هه‌ر تشتى ئه‌م دشوكوردارین، ئه‌م خوه‌ زوى دسه‌ر ته‌نگاڤى و مقه‌ده‌ران را ده‌ربازدكه‌ین، بێهنا مه‌ ل گرفتان یا فرهه‌یه‌ و ئه‌م یێن فێرین، ل برسێ، ترسێ، هه‌مى تشت بو مه‌ نه‌خه‌من، یا گرنگ دلێ مه‌ یێ (سافى و پاقژه‌). ئه‌گه‌ر روژه‌كێ ژى مه‌ دلێ ئێك هێلابیت، ئه‌م چبینه‌ به‌راهیا ئێك و مه‌ ئێك دوو (په‌لقوته‌) كربیت یان ئێكى ژنه‌ك ره‌ڤاندبیت، مه‌ روژ و ده‌رفه‌ت و شێوازێن  تایبه‌ت یێن هه‌ین بو پێكهاتنێ. ژبه‌ر هندێ ژى دكومه‌لگه‌هێ مه‌ دا، نه‌ نوژدارێن مه‌ یێن ده‌رونى دڤه‌كرنا كلینیكێن خوه‌ دا دسه‌ركه‌ڤن و ب پاره‌ دكه‌ڤن و دئه‌ساس ژى دا، ئه‌م پێدڤى پولیسێن نه‌هێلانا توندوتیژیێ نینین! ده‌ستێ مه‌ یێ بسه‌رێ مه‌ ڤه‌ و روژا كه‌س به‌حسا مه‌ نه‌كه‌ت، وێ شه‌ڤێ هه‌میێ خه‌ونێن مه‌ ل باخ و چیمه‌نا دگه‌ریێن و پله‌یێن گه‌رمێ بگه‌هنه‌ چه‌ندێ ژى، بو مه‌ نه‌ خه‌مه‌، ژبه‌ركو مه‌ كانیێن ئاڤێ یێن ته‌زى و خومالى هه‌نه‌ و ئه‌م بملكێ خوه‌ و باب و باپیرێن خوه‌ دزانین و ئه‌لحه‌مدولیللاهـ. 

الثلاثاء، 11 يناير 2011

العلاقة السرية بين الحب والشعر في تجربة عبد الرحمن بامرني الشعرية


لقمان محمود
 ينتصر الشعر، عندما يعود سالماً من قلقه المكشوف، بعمق اللحظة الإنسانية المتشبثة بمعاني الحب و الحياة. فالشعر، وبجميع الأحاسيس تعاطفٌ مع التأثيث الوجداني، المستند على الفكرة المتوجهة من الأعماق.
  بهذا المعنى، فإن الحب سيبقى جميلاً حتى في ملامسته المفقودة، و ستبقى الحياة جميلة حتى في قبحها.
   أمام هذا الإحساس، فتظهر “المرأة” بجميع معانيها، فتارةً بمعناها الوجودي (الحياة). وتارة بمعناها الأخلاقي (الحقيقة). وتارة أخرى بمعناها الشمولي (الوجود). من خلال إلتحام هذه المعاني معاً، تبدو المرأة و كأنها مشكلة لأعمق تجارب العاطفة الإنسانية، بوصفها إضطراب جمالي يؤدي إلى حراك المياه الراكدة في التلاحم المصيري.
   لذلك، يبقى حب المرأة دائماً خالدا، و خاصةً مع الشعراء، في صراعهم القلق مع الحياة، كرغبة ملحة في الانتصار على واقع “الحب”، و تحويله إلى أثر “إبداعي”.
   نجد شيئا من هذا القبيل، في تجربة الشاعر عبد الرحمن بامرني، والتي تشكل منعطفاً هاماً في التأسيس لهذه “الرغبة” ببعديها الفني والانساني، من خلال العلاقة السرية بين الحب والشعر. و كأنها مزيج من اللحظة الانسانية الدائمة و المشتركة، بين نداء وجع الأعماق وبين ألم القصيدة:
مع قضية الحياة
أنا مذنب.
أخذت بذنب الماضي
يا أجمل صمت
يا أجمل غضب
يا أجمل سيدة
نظمتُ لها الأشعار
بذنبي تحترقين.
   بمحاذاة هذا الألم المنفلت، يركز الشاعر على المرأة، بوصفها ماضياً – حاضراً مباشراً في القصيدة، والتي تؤدي إلى حراك شديد العمق في أكثر من إتجاه.
   ففي هذا المقطع وغيره، يشعر قارئ بامرني بعالم يفيض بحزن شفيف، يتفوق على مهامه المعهودة، و ذلك باجترار الذات في ألمها وآمالها:
بدونكِ
أنا مثل شجرة
“الجنار” المعمرة
وقد تعرضت
لعاصفة هوجاء.
   أو كما في هذا المقطع من قصيدة “الارهاق”:
أجمل أيامي
عندما كانت عيناي
تسرقان الابتسامة
من شفتيكِ.
   هذه المناوبة بين “الألم” و “الأمل” تعطي القصيدة حساسية تعبيرية مغايرة، تمتزج فيها الانفعالات والذكريات، بما يتوافق و ينسجم مع أشواق الشاعر الروحية. وهو هدف شعري، نجحت القصيدة في تحقيقه على نحو خاص.
   على هذا الأساس فالشعر – هنا – انعكاس للمصير، و بناء حالة بين الاستقرار و اللااستقرار
  بين طرف قاهر وطرف مقهور.
     و هنا نشير إلى ما قاله "كافكا" عن الشعراء، كتوضيح لهذه الفكرة:
يمدّ الشعراء أيديهم نحو البشر، بيد أن هؤلاء لا يرون هذه الأيدي الصديقة، إذ لا يشاهدون إلا القبضات المتشنجة التي تصوب نحو الأعين و القلوب.
   الإعتراف بهذه الحقيقة يصعّد من معاناة الشاعر، ويرفعه إلى مشروع شهيد، سواء مات في المعتقلات، أو مات من الحب.
   من خلال هذا السياق، يضيق العالم بالشاعر، طالما هناك من يبتر الأمل بيد وحشية. وهذا ما يجعل
زمن الشاعر دائماً معقدا، لدرجة أنه حتى في زمنه الحاضر، يفتقد زمنه الحقيقي. و كلمة السر لهذا الالتباس هي الابداع الحقيقي:
أشك في وجودي
أشك في شقائي
أشك في أشعاري.
   من أعماق هذا التفكير اللاواعي، والتي تؤثر بشكل من الاشكال على الشعور الحقيقي، تأتي صرخة اليأس هذه كتأكيد على أن الحياة في هذا الشرق المقهور و المكبوت هي حياة مؤجلة، وذلك قياساً إلى ضعف عنصر الخير، و قوة عنصر الشر.
   و رغم ذلك، استطاعت قصيدة بامرني أن تفرز جمالية نوعية خاصة بها، كرغبة في الحب و السلام مع حاضره و ماضيه:
خيوط شعركِ
كأمواج شِعري
يجذبن الناس إليه.
فخيوط شعركِ
تستقيمان كلما مررن
بأسنان المشط
كذلك شِعري
كلما تطرق إليكِ
ازدهر رواجاً في وصف جمالك
واسترسلت على هديه
روائع كلماتي.
   يميل الشاعر في قصيدة “السر” هذه، إلى الاشياء الانسانية التي لها جانبها الخالد. فالمرأة هي مصدر الشعر، كما هي مصدر الخير في مستوييها الانساني والابداعي. و هذا إعتراف بإنسانية الشعر، التي تتحول إلى فعل جمالي بامتياز.
   على هذا النحو، فإن تجربة عبد الرحمن بامرني، ذات قيمة حقيقية بالمعنى الجمالي القريب من الوجدان.
   الهوامش:
  (1)- عبد الرحمن بامرني، مطر المجانين، مطبعة هاوار، دهوك 2000.
   (2)- عبد الرحمن بامرني، أنفاس شعرية، منشورات إتحاد الأدباء الكرد
      في دهوك 2010.
( 3)- قصائد بيفين، مكتب المنظمات الديمقراطية للإتحاد الوطني  الكردستاني مع مجلة بيفين، السليمانية 2008.
جريدة الاتحاد الثلاثاء 11/1/ 2011 العدد/2592 السنة الثامنة عشرة

سىَ نڤیسین ب قه‌له‌مىَ حبرى (3)


بو جارا چه‌ندىَ من كاغه‌ز كیَشانه‌ به‌ر قه‌له‌مىَ خوه‌یىَ حبرى و چه‌ندین ریَزك بو ده‌رسوكا شیَخاتیىَ  من راده‌ستى به‌رپه‌ریَن روژناما كرینه‌، ژ دریَژاهیا ناڤىَ من كو ژ نه‌هـ پیتان پیَكدهیَت، جارنا ئه‌ز ب شیَخ دهیَمه‌ گازیكرن، ناڤیَن زه‌مه‌نىَ مه‌ یىَ بچویكاتیىَ ژ ئه‌حمه‌د و محه‌مه‌دا ده‌ستپیَدكرن و نوكه‌ هه‌مى ییَن بوینه‌ وارین و وارڤین و ئه‌ڤرو ئه‌م خودان هه‌ریَمین و خودان فیدرالیه‌ت. خه‌لكى گوتنه‌ من شیَخ و هنده‌كان بكه‌نى ڤه‌ ده‌ستىَ من ماچ دكرن، براستى هه‌ر كه‌سىَ بڤیَت دى بیته‌ شیَخ، نه‌ كه‌س ب ده‌ستیَن مروڤى ڤه‌ ماچى دكه‌ت و نه‌ كه‌س پشتییَن دارا بو مروڤى دئینیت و كه‌س ب سه‌رىَ مروڤى ژى سویند ناخوت، براستى ژیان هوسایه‌ به‌رى نوكه‌ تشتىَ عه‌سل و نه‌عه‌سل تژى سه‌ر ره‌فاتكىَ دكانا بو، شیَخان قه‌در و قیمه‌تىَ خو هه‌بو و خودان تبه‌ركیَن خو بون، نوكه‌ ته‌قلیدىَ جهىَ هه‌مى تشته‌كى یا گرتى، قاچكىَ ده‌ڤىَ هه‌میا نه‌، ژ كه‌ره‌ما خودىَ ته‌قلیدخانىَ هه‌مى تشت یىَ ڤه‌گرتى، هه‌ر ژ وان ده‌ڤكیَن به‌رى چه‌ند روژان من بو تراشینا رهـیَن خو كرین، تا دگه‌هیه‌ ترومبیَلیَن شوفرلیَت (ئه‌ڤیو). ژ من حیَبه‌تى نه‌به‌ ئه‌گه‌ر بیَژمه‌ته‌ ئه‌ڤرو مروڤ ژى ته‌قلیدن، دقوتابخانىَ ڤه‌ و ل نه‌خوشخانىَ و دته‌كسیىَ دا و ئه‌ڤیَن ل سه‌ر كورسییَن لدوور خوه‌ دزڤرن، هه‌ما چنه‌! ڤیَجا هه‌كه‌ ته‌ بڤیَت ئه‌ز ب ماركیَتا فروتنا قه‌له‌میَن حبرى دكه‌ڤم، بتنىَ تشتىَ ماى نه‌ ته‌قلید و بهایىَ وى وه‌ك خو قه‌له‌میَن حبرى نه‌، ئه‌ڤیَن دبیَژنىَ (قه‌له‌میَن پندان).  

سىَ نڤیسین ب قه‌له‌مىَ حبرى (2)


بو جارا دوىَ ئه‌ز هه‌ست دكه‌م، قه‌له‌مىَ من نه‌شیَت دگه‌ل من به‌رده‌وامیىَ بده‌ت و یىَ خوه‌ ژ نڤیسینیَن من، ڤه‌دهیَلیت. براستى ئه‌ڤى شیشىَ حبرى، ئه‌ز گه‌له‌ك وه‌ستاندم، نزانم حبر یىَ ئیَكسپایره‌ یان سه‌ركىَ قه‌له‌مى سه‌لخیه‌ و ل نڤیسینىَ دهه‌زقیت. هه‌مى دبیَژنه‌ من تو مروڤه‌كىَ كلاسیكى، ژبه‌ركو تو هیَژ ب قه‌له‌مىَ حبرى دنڤیسى! براستى ژى من دڤیَت بڤى قه‌له‌مى هه‌مى تشتیَن خوه‌ ییَن كلاسیك زیندى بكه‌م. دبیت كو هیَژ ئه‌ز خوه‌ ب كه‌سه‌كىَ كلاسیك دزانم، هه‌كو ئه‌ز یىَ گه‌نج حه‌ژیَكرن هه‌ما هه‌ر یا هوسا بو، چه‌ند جاره‌كىَ بیریَن زاروكاتیا خوه‌ دكه‌م، بیریَن سه‌یدایىَ عه‌دنان دكه‌م، براستى بو من گه‌له‌ك نه‌خوش بو، هه‌كو دهاته‌ گوهیَن من، كو سه‌یدایىَ عه‌دنان یىَ بویه‌ ریَڤه‌به‌ر، چنكو ده‌ست دگه‌ل (منه‌زمىَ) هه‌بو! براستى سه‌یدایىَ عه‌دنان گوتنه‌ك كریه‌ دگوهىَ من دا و هندى بیریا وىَ بكه‌م، دچاڤیَن من دا پتر مه‌زن دبیت، سه‌یدایىَ عه‌دنان دگوت: (لده‌ف موسلمانان هه‌كو زاروك هیَژ ل سه‌ر پیَچولكىَ، دگوهیَن وى دا بانگ دده‌ن. دڤیَت ئه‌م كورد دگوهیَن زاروكیَن خوه‌ دا بانگ بده‌ین و بیَژینىَ، كوردستان یا پارچه‌كریه‌ و دڤیَت ئه‌م بو خه‌باتىَ بكه‌ین)، چه‌ندا جانه‌ ماموستا ئه‌ڤ گوتنه‌، براستى ئه‌ز قه‌ردارىَ گوتنا ته‌مه‌ و ئه‌گه‌ر تو ژ ده‌رڤه‌ى كوردستانىَ زڤرى و ئه‌ز بوىَ زڤرینىَ ئاگه‌هـ بوم، ئه‌ز دىَ هیَم سوپاسیا ته‌كه‌م و بیَژمه‌ ته‌، ماموستا ته‌ هه‌ستا كوردینیىَ یا نیشا من داى، ئه‌گه‌ر تو هاتبى و من چاڤ بتنه‌ نه‌ كه‌تبن ژى، ئه‌ز تا هه‌بونا خوه‌، دىَ قه‌ردارىَ گوتنا ته‌ بم.  

نڤیسین ب قه‌له‌مىَ حبرى (1)


من دگه‌ل قه‌له‌مىَ خوه‌ بریار دا، ئیَدى ئه‌م بو هه‌وه‌ نه‌ نڤیسین! ئه‌م ب ئیَش و ئازاریَن خه‌لكى ڤه‌، ب كیَشه‌ییَن جڤاكى و ب كیَشمه‌كیَشیَن سیاسى ڤه‌ گه‌له‌ك وه‌ستیاین. دڤیَت سه‌حكه‌ینه‌ دنیایه‌ك دى، نڤیسینیَن مه‌ ده‌ربرینىَ ژ جیهانا مه‌ بتنىَ بكه‌ن. ئه‌م ژ ده‌نگىَ شرشرا ئاڤىَ و چپكیَن بارانىَ، خه‌ریب بوینه‌! من جیهانه‌كا دى دڤیَت تیَدا گه‌نجاتیا خوه‌ بزڤرینم، ده‌مى گه‌له‌ك تشت ژ مه‌ دزینه‌ و ئه‌م ره‌پ و رویت دناڤ جاده‌ییَن دوو سایدى و سیهـ میترى دا هیَلاینه‌، چاڤه‌ریَى ده‌مژمیَریَن كاره‌بیَى نه‌ و سرایىَ لبه‌ر فرنیَن سه‌مونان دگرین، ده‌ستىَ مه‌ یىَ ب به‌ریكا مه‌ ڤه‌ و دوو روژا، ئیَك كیلویا فیَقى دخوین و هه‌ر سه‌رى، ژ ئیَك لب زیَده‌تر نه‌گه‌هیتىَ.
 من تا خوه‌ دگه‌هانده‌ وىَ كولیلكا دناڤ وى كه‌ڤرىَ هشكاره‌ را، شوین بوى، ده‌ستیَن من هه‌مى دسه‌لخین و تا ئه‌رزنكىَ خوینه‌لو دبون. براستى جوانى و بیَهنا وىَ كولیلكىَ بو من رامانه‌ك مه‌زن بو، هیَشتا بیرىَ لوىَ كولیلكىَ دكه‌م. ئه‌ز داخبارىَ موزیكه‌ و سترانیَن كه‌ڤنم، براستى هیَژ ئه‌ز داخبارىَ وىَ موزیكا كلاسیكى مه‌ كو جارنا دگه‌ل ده‌نگىَ چیاییىَ محه‌مه‌د عارفىَ جزیرى، ده‌ردكه‌ت و من هزردكر، ئه‌و بتنىَ سترانبیَژىَ ترومبیَلا یه‌، ژبه‌ر هندىَ ژى تا نوكه‌ چه‌ند ئه‌ز ل ترومبیَله‌كىَ سیار دبم، ئه‌ز خه‌ریبییَن وى ده‌نگى دكه‌م. گه‌له‌ك تابلوییَن ژڤى ره‌نگى دگه‌ل من ماینه‌ و هه‌مى ییَن گه‌نجاتیا منن، هه‌كو من چاڤىَ خوه‌ ل كچكان دگیَرا و ژ قوتابخانا وىَ تا به‌ر ده‌روكىَ مالا وان، من پیَنگاڤیَن وىَ دهژمارتن، گه‌له‌ك جاران ژ شه‌رما دهلنگڤى و خو ژ هه‌ڤالان ڤه‌ده‌ر دكر، چه‌ند خو گیرو كربا، من خوه‌ ژىَ دویر تر دكر و من ویَره‌كیا به‌رسینگا وىَ نه‌ بو. بیَى هزرىَ ل ئیَك په‌یڤا عاشقانه‌ بكه‌م و دلىَ وىَ بخو راكیَشم. نزانم بىَ ئومیَدیه‌ ئه‌ز و قه‌له‌مىَ خوه‌ ل سه‌ر ریَكه‌فتین یان ژى  ره‌ڤینه‌ ژ دورهیَلى یان ژى چ ژڤان هه‌میان نینه‌ و پیَدڤى یه‌ قه‌له‌مىَ من دوباره‌ ژ حبرى بهیَته‌ داگرتن.

شمكا چم سور


ئه‌ز لته‌ ناڤه‌شێرم گه‌له‌ك جاران تو یا هاتیه‌ خه‌ونێن من و گه‌له‌ك جاران من یا هه‌ست بڤێ چه‌ندێ كرى، دگه‌ل هه‌ر هاتنه‌كێ ژى بارگرانیه‌ك ژ سه‌ر ملێن من دهاته‌خار! باش ل بیرا منه‌، هه‌ر ژ روژا من ئاگه‌هـ ژ خوه‌ بوى، موزیكه‌ گه‌له‌ك ژ دلێ من دهات و دكویراتیا وان ئاوازان دا، ئه‌م دبوینه‌ ئێك گیان. ژبه‌ر هندێ ژى  من هه‌ر ده‌م حه‌ز ل سه‌ر گوهدانا موزیكێ هه‌بو و هه‌مى گاڤه‌كێ من تو لدوورێن خوه‌ ددیتى یان هه‌كو ئه‌ز ل پیاسه‌كێ دگه‌ل خوه‌ به‌رزه‌ دبوم، من دزانى ده‌ستێ ته‌ یێ دده‌ستێ من دا و تو یا ل بلنداهیان، من دگێرینى..
 دهێته‌ بیراته‌، هه‌كو بو جارا ئێكێ چاڤێن من تو هه‌مبێزكرى، ئه‌ز دگه‌ل خوه‌ كه‌تبومه‌ دان و ستاندنێ و من تو هێلابویه‌ لهیڤیا زڤراندنا سلاڤێ، ته‌ هه‌ست بمن دكر كو هاتنا ته‌ ده‌رگه‌هێ جیهانه‌كا دى لبه‌ر من هێلا بو ل تاق، ژبه‌ركو چ جاران من تو نه‌ دیتبوى و ده‌نگێ ته‌ دگوهێن من دا، كه‌هى نه‌ ببو. ژبه‌ر هندێ ژى چاڤێن ته‌ نه‌ دشیان، جهه‌كى ل سه‌ر وى قه‌نه‌فێ درێژێ ڤالا ببینن و ته‌ ژ گازنده‌یێن پێن ته‌ یێن وه‌رمتى، ئه‌وێن دوێ شمكا سورا چم بلند دا ئاسێ بوین، كو مروڤى هه‌ست پێدكر چه‌ندا ل پێن ته‌ شدیایه‌ و چه‌ند سه‌رو چاڤێن ته‌ یێن سورتر لێكرین، بتنێ من و ته‌ دزانى ئه‌و شمكا سورا سورا ره‌نگێ وێ ب دندكێن هنارێ ڤه‌ دچیت، ئازراندنا دلایه‌ و ته‌ دڤێت جانیا خوه‌ دوێ شمكێ و بچویكاتیا وێ دا به‌رچاڤ بكه‌ى، سلاڤا ته‌ ئه‌وا هه‌مى تشت ژبیرا من برین، بو من گه‌له‌ك رامان ددان، ته‌ گه‌له‌ك پروڤه‌كربون هه‌تا تو شیایى مێیاتیا خوه‌ هه‌میێ دارێژیه‌ ناڤ سلاڤا خوه‌ و ته‌ ب شاره‌زایانه‌ ددانا سه‌ر مێزا لبه‌ر سینگا من، به‌لێ ته‌ ژبیركربو كو من گه‌له‌ك شه‌ڤێن درێژ دگه‌ل وێ مێیاتیێ یێن بوراندین، هه‌ر بو وێ مێیاتیێ ژى من گه‌له‌ك په‌ر ره‌ش كرینه‌ و شه‌ڤێن درێژ ئه‌ز و ستێر ل به‌ندا ته‌ دماینه‌ هشیار.
دێ هزركه‌ى پشتى ڤى ته‌مه‌نێ درێژ شنوى ئه‌ز یێ ب چاڤ دكه‌ڤم یان وه‌سا ئه‌ز هه‌ست دكه‌م، كچه‌ك بو وه‌ك هه‌ر كچه‌كێ چه‌ند من هه‌ست ب بێهن ته‌نگیێ كربا من پتر نێزیكى خوه‌ ددیت، نزانم بوچى هه‌مى ره‌فتارێن وێ بو من دگرنگ بون، هه‌ڤالێن وێ، خێزانا وێ ، خارن و ڤه‌خارنێن وێ و تا پرێڤه‌چوون و رونشتنێن وێ ژى من هزر تێدا دكرن، چه‌ند روژه‌ك دبورى ئه‌ز پتر پێڤه‌ دهاتمه‌ گرێدان، ئه‌ڤه‌ پتره‌ ژ چه‌ند بهارا خه‌ونێن من دگه‌ل بوینه‌ راستى و هێش ئه‌ز هه‌ستێ خوه‌ دگه‌ل وێ نزانم، حه‌ژێكرنه‌، هه‌ڤالینیه‌ یان ژى راستیه‌ كه‌ و ژ مێژه‌ دڤیابا كه‌سه‌كى ئه‌ڤ بوشاتیه‌ لده‌ف من نه‌هێلابا.
 ئه‌ڤه‌ ژوێ روژا من شمكا چم سور ل پێن وێ دیتى، ئه‌ز دگه‌ل دئاخڤم و وێ دبینم و هێشتا ئه‌ز هه‌ستێ خوه‌ به‌رامبه‌ر وێ نزانم. هه‌كو كه‌سه‌كى لده‌ف من بخرابى به‌حسێ جانیا وێ كربا ئه‌ز دشیام به‌رسینگێن وى بگرم، براستى ئه‌و چ ژ جانیێ نزانن، من دڤیا هه‌میا بو من به‌حسێ سالوخه‌تێن وێ كربان، ئه‌ڤ چه‌ندا هه‌ بو من گه‌له‌ك گرنگ بو ژ به‌ر هندێ ژى پتر كه‌یفا من بوان دهات یێن په‌سنا جانیا وێ دكرن.
هه‌رو ل پشت ڤێ مێزێ ئێكه‌م سه‌رنجا من وێنێ وێ یه‌، نهێنیا عشقامه‌ ژى، دسوراتیا شمكا وێرایه‌، ژبه‌ر هندێ ژى من ناڤێ ڤێ چیروكێ كریه‌ (شمكا چم سور)، نزانم بوچى ژى ئه‌ز هه‌ست دكه‌م هه‌ر ده‌ما ئه‌ڤ چیروكه‌ بهێته‌ خاندن دێ گه‌له‌ك تشت ب دوماهیك هێن، به‌لێ ئه‌ز هه‌رده‌م خوه‌ رازى دكه‌م كو خوشترین ده‌مێن ژیانا من دگه‌ل وێ بونه‌، هه‌ر ژبه‌ر هندێ ژى و وه‌فادارى بو وێ، ئه‌ڤه‌ بو جارا ئێكێ یه‌ ئه‌ز خو دهاڤێژمه‌ ڤى جورێ نڤیسینێ، خودێ یه‌ به‌لكى ب به‌رچاڤێن وێ بكه‌ڤیت و هنده‌ك بارگرانیێ ژ سه‌ر ملێن من سڤك بكه‌ت. ئه‌ز نابێژمه‌ ته‌ ئه‌ڤ نڤیسینه‌ من یا ژخو ڤه‌كرى یان بله‌ز یا هاتیه‌ نڤیسین، ژبه‌ركو هه‌ر په‌یڤه‌كا وێ، چیروكه‌ك یا ل پشت و ده‌مه‌كێ ژ ژینا من كوشتى، ژبه‌ر هندێ ژى ئه‌ز دێ مینمه‌ لهیڤیا به‌لاڤكرنا وێ، ئه‌گه‌ر بو به‌لاڤكرنێ بهێته‌ ده‌ستدان! دخازم ل كوژیه‌كێ به‌رچاڤێ روژنامێ بهێته‌ به‌لاڤكرن.

تێبینى: مه‌رج نینه‌ ئه‌ڤه‌ نڤیسینا لایه‌نه‌كێ بیرهاتنێن من بن، یان ژى راستیه‌كا ژیانا من یا ڤه‌شارتى بیت، دبیت ژى خه‌یال بیت یان هنده‌كا وێ راستى بیت!