ئەسمەرێ

 كورته‌چيرۆك/ ژ ئه‌ده‌بێ به‌رى سه‌رهلدانێ

عبدالرحمن بامه‌رنى

چیرۆكا من دیمەنەكە ژ بەری سەرھلدانێ، چیرۆكا خێزانەكێ یە بەرەڤ باژێرێ مووسل ڤەدچن و خانییەكی بكرێ دگرن و تێڤە دژین. خێزان ژ دوو خووشكان و دوو برا پێكدھێت و ئەڤا من كرییە كاراكتەرا ڤێ چیرۆكێ، ناڤێ وێ ئەسمەرە و ژ قەدەرا وان، ئەو خانییێ تێڤە دكەڤیتە بەرامبەری شوعبەكا حزبا بەعس. ئەز بەحسا خویشك و برا و دەیبابێن ئەسمەرێ ناكەم و بتنێ دێ فۆكسا چیرۆكا خوە ئێخمە سەر كاراكتەرا چیرۆكا خوە. ئەسمەر دژیێ خوە یێ 17 سالیێدا بوو و ژبەركو خویشكا وێ دوو سالان ژ وێ مەزنتر بوو و مالا وان دكەڤیتە بەرامبەری شوعبێ، شووشتنا بەر دەرۆكێ مالێ بھیڤییا ئەسمەرێ ڤە ھێلابوو.

چەند ئەسمەر دەردكەڤتە بەر دەرۆكێ مالێ، رەفیقێ شوعبێ چاڤدێرییا وێ دكر و كەسەك فرێكرە دەف ئەسمەرێ و گوتێ رەفیقی یا گوتی بھێتە شوعبێ، دێ چەند پرسیارەكان لدوور بابێ وێ ژێكەم. ئەسمەر ژ چوونا خوە دوودل ما، چبكەت؟ لڤی تاخێ لێ دژین، تاكە خێزانا كورد ئه‌ون و ئەڤە بەعسینە و دشێن توومەتا بۆ وان دروست بكەن و ژخوە دەھان كەس، ھوسا یێن بێ سەروشوین كرین و ئەگەر نەچوو و بابێ وێ گرتن و كرنە ددەستێ ئەمنێ دا، ئەو دێ چكەن؟ لێ رەفیقێ كورییا وی دچەند تلھانرا بزدییایی، ئەو كەس جارەكا دی فرێكرە دەف ئەسمەرێ و گوتێ ئەگەر نەھێی، پاشی گازندا نەكە؟! ئەسمەرێ خوە ژ مالێ ڤەدزی و قەستا بارەگایێ شوعبێ كر و دگەل ئاخفتنێن خۆش و گەفلێكرنێ، رەفیقی ئەسمەر ترساند و گوتێ: ئیخباریێن ھاتین، بابێ تە بۆ سیخوریێ یێ ھاتیە باژێرێ مووسل و ئەگەر ئەوا ئەز دبێژم نەكەی، بابێ تە ژلایێ ئەمنێ ڤە دێ ھێتە بەرزەكرن! ئەسمەر ترسییا، ئەسمەرێ دەھان چیرۆكێن ئەمنێ یێن گولێ بووین و ئەسمەرێ دەھان چیرۆك و سیناریوو دسەرێ خوەدا ئینان و برن. لێ ھەتا ئەسمەر ب سەرخوەڤە ھاتی و خوە ژبن دەستێن رەفیقێ شوعبێ ئینایەدەرێ، ھەر تشتێ وێ یێ پیروز بدەستێن رەفیقی ھاتنە كرێتكرن و ژ ترسێ و ژ گەفێ و پاراستنا خێزانا خوە، ئەسمەر بۆ لەبێ و بەلێ یا وی و چەند ھەیڤان ل ئەسمەرێ دیاركر. دەیكا وێ گومان ژێ برن و وێ ل بەر دەیكا خوە بەرزەكر. دەیكا وێ دبن عەبایی ڤە برە مالا شەمێ و شەمێ گوتێ: پیرۆزە كچا تە یا بدوو گیانە و دایكێ ل رانێن خوەدا و شەمێ زانی وێ لەز دگوتنا خوەداكر و تێك ھاتنۆچوون، بابێ وێ گوتێ: بتنێ ئەڤ رەفیقە نەبا، ھەر گاڤا چاڤێن من ب چاڤێن وی دكەڤن، ئەو ترسێ دئێختە دلێ من و من نەدزانی ئەو مارێ بن گلگلەیە و گوتە ئەسمەرێ: ئەز ھەر نەشێم وی بكوژم و نە بتنێ ئەز، خەلكێ ڤی تاخی ھەمی رابیتە سەرخوە، نەشێن خوە تلا خوە ژی درێژكەنێ و بتنێ ئەز دشێم تە بكوژم. ژوورەك ل سەر ئەسمەرێ قفل و كلیلدان و خێزان تێك ھاتن و چوون، بریاردان: برایێ وێ یێ پازدە سالییێ بناڤێ عیسۆ، ئەسمەرێ بكوژیت و ژبەركو ژیێ وی دبن یاسایێ دایە، عیسۆ گەلەك دزیندانێڤە نامینیت و چەكەك بۆ پەیداكرن، دێ چاوان فیشەكێ بەتە بەر تڤەنگێ و دێ چاوان تبلا خوە دانیتە سەر جەلەبكێ و دێ چاوان شەقینیت، ھەمی نیشادان و عیسۆی وەكی دەرسا قورئانێ ھەمی ژبەركر. دایكا ئەسمەرێ قەستا ژوورا ئەسمەرێ كر و گوتێ: عیسۆ دێ تە كوژیت بۆ خوە برەڤە. خویشكا ئەسمەرێ، قەستا ژوورا ئەسمەرێ كر و گوتێ: عیسۆ دێ تە كوژیت بۆ خوە برەڤە. برایێ ئەسمەرێ قەستا ژوورا ئەسمەرێ كر و گوتێ: عیسۆ دێ تە كوژیت بۆ خوە برەڤە. بابێ ئەسمەرێ قەستا ژوورا ئەسمەرێ كر و گوتێ: كچا من، ئەز دزانم ژ پێخەمەت پاراستنا من و خێزانامە تە ئەڤ چەندە یا كری، دزانم گونەھا تەنینە و ئەز دێ ئەڤ شەڤە دەرۆكی مالێ ھێلمە ڤەكری و بۆ خو برەڤە. ل دووماھیێ ھەمییا قەستا ژوورێن خوە كرن و گوھێ وان ما ل دەنگێ تڤەنگێ و كا دێ كەنگی عسیۆ تبلا خوە ل جەلەبكێ شدینیت و تڤەنگ تەقییا. خانی تژی دەنگ بوو و كەیفا ھەمیان ھات. چەندەك پێڤەچوو و دەنگێ فیشەكەكا دی ژ تڤەنگێ ھات و جاددە تژی دەنگ بوو و چەندەكێ كێم پێڤەچوو، دەنگێ ویلەویلا ئەمبولانسێ و دەنگێ ترۆمبێلێن پۆلیسان و ھێشتا كەیفا ل سەر دێمێ وان، دەرگەھێ خانی ژبن برن و خانی تژی پولیس و زەلامێن ئەمنێ بوو. باب، دانە بەر قونتاغێن تڤەنگان. برا، دا بەر قونتاغێن تڤەنگان. عیسۆ، ژ ژوورا ئەسمەرێ دەرئێخستن و یێ ددەنە بەر قونتاغێن تڤەنگا. دایك و كچا وێ یا مەزن ھێلان. دایك بەزی ژوورا ئەسمەرێ و كچا مەزن دا بدویڤ دەیكێ و گەھشتنە سەر كەلەخێ ئەسمەرێ. ئەسمەر یا دخوینا خوە دگەڤزیت و عیسۆی ئەسمەر كۆشت. ل رەخێ دییێ جاددێ، ھێشتا كەلەخێ رەفیقی یێ ل سەر جاددێ و عیسۆیی فیشەكا دوویێ ل ئەنییا رەفیقی دابوو. باب، چەند ھەیڤان بەرزەكرن و ژڤێ زیندانێ بۆ زیندانا دی و لدووماھیێ ئازادكرن. برایێ مەزن چەند ھەیڤان بەرزەكرن و ژڤێ زیندانێ بۆ زیندانا دی و پشتی چەند ھەیڤان ئازادكرن. عیسۆیێ ژ تەمەنێ یاسایێ بچوكیتر، نەكەتە بەر حوكمێ سێدارێ و پێنج سالان دزیندانێڤە ما، عیسۆی شەرەفا مالێ پاراست، لێ شەرەفا ئەسمەرێ ژی ب عەردیڤە نەھێلا.

ــــــــــــــــ

رۆژناما ئه‌ڤرو ژماره‌ (3634) يا رۆژا 13/11/2024

شانۆیە چیرۆك

 عبدالرحمن بامەرنی

دیمەنێ ئێكێ:

دیمەن ھولا دادگەھێ یە و ژبلێ دادوەری، كچەك و كورەك و بابێ كچێ و بابێ كوری د روونشتینە.

ـ دادوەر: تە ئەڤ كورە دڤێت؟

ـ كچ: من چ سەربورێن ڤیانێ نین، ببورە ئەز نەشێم بەرسڤا تە بدەم.

دادوەر: تە ئەڤ كچە دڤێت؟

ـ كور: ئەز چ ژ ڤیانێ نزانم، لێ ئەڤە ل ژێر فشارا جڤاكییە و دڤێت ھەڤژینیێ دگەل كچەكێ پێكبینم.

دادوەر: تو ھزردكەی كچا تە یا بەرھەڤە و ئایا دێ شێت ھەڤژینیێ دگەل كورەكی پێكبینیت؟

بابێ كچێ: بۆ سالێن درێژ من كچا خوە یا پەروەردەكری، كارێ لێنانێ و پاقژكرنێ و شووشتنێ دزانیت، باوەرناما خوە یا زانینگەھێ ژی یا ھەی.

دادوەر: كورێ تە دێ شێت بەرپرساتیا ھەڤژینیێ ھەلگریت؟

بابێ كوری: كورێ من ژی دەرچوویێ زانینگەھێ یە و كارێ خوە یێ ھەی و شقا خوە ژی یا ھەی.

دیمەنێ دویێ:

دڤیابا ئەڤ دیمەنە، بەری دیمەنێ ئێكێ ھاتبایە نمایشكرن..!

كورك: ئایا تە دڤێت ھەڤژینیێ دگەل من پێكبینی؟

كچ: ئەز نزانم، دبیت مەبەستا من بتنێ ئەو بیت ناڤێ زەلامەكی بھێتە سەر من، تایبەت دەما وان تشتان دخوینم یێ بەحسا مەترسییا قەیرەبوونێ دكەن یان ژ چاڤێن فاتوویا جیرانا مە رزگار بم یان خفشا سەرێ مەحەلێ و چەند جارەكێ چاڤێن وێ بمن دكەڤن، لاڤا دكەت، كو خودێ رزقەكی بۆ من پەیدا بكەت و ئەڤە ژبلی من دڤێت بزانم ھەستێ دایكینیێ یێ چاوانە و دیسان ھندەك جاران چاڤێن من دچنێ، دەما بەحسا پەیوەندییا دناڤبەرا ژن و زەلاماندا دھێتەكرنێ.

كچ: پا تە بۆ دڤێت ھەڤژینیێ پێكبینی؟

كور: ھەمان بەرسڤێن تە، ئەڤە ژبلی تێركرنا غەریزێن سكسی و دا ڤەجەمێیمە مالێ و ژ فشارێن بابێ خوە رزگار بم، ھندی دبێژیتە من بۆ خوە سەحكە كچەكێ بۆ تە بخوازین. دیسان دا كەسەك ھەبیت كارێن مالێ برێڤە بەت و دەما دزڤرمە مالێ، خارن یا بەرھەڤ بیت و چاڤێ خوە بدەتە كێماسیێن مالێ.

كچ: تو بێژی ئەز بۆ تە یا گونجای بم؟

كور: ئەز نزانم، لێ دێ شێم وان ھەمی ڤالاھیان لدەف تە نەھێلم یێن تە گوتین، ناڤێ من دێ ھێتە سەرناڤێ تە وەك ھەڤژین. دێ ژ مەترسیا قەیرەبوونێ رزگار بی. ئێدی پێدڤی دلپێڤەمانا فاتوویا جیرانا تە نامینیت و پێدڤی لاڤایێن خفشا سەرێ مەحەلێ ناكەت و ئەگەر خودێ حەزكر، دێ بیە دایك و ئەڤە ژبلی، دێ زەلامەك ھەبیت و چ دی پێدڤی ب پس پستێن بەر دیوارێن ژنان نەبی، دەما بەحسا شەڤێ و خوە و ھەڤژینیێن خوە دكەن.

كور: پا تو سالوخەتێن وی زەلامی دمندا دبینی، یێ تە دڤێت؟

كچ: لدویڤ ئەڤێن تەگوتین، ئەز دێ شێم بمە ھەڤژینا تە و چاڤێن تە تێركەم و ئەگەر خودێ حەزكر، دێ بمە دایكا زارۆكێن تە و ئێدی فشارێن بابێ تە و یێن كەسێ ل سەر تە نەمینن كو پێدڤیە ب ژن بكەڤی. دیسان من شیانێن برێڤەبرنا مالەكێ یێن ھەین، كارێ ناڤمالێ، لێنان، پاقژكرن و شووشتن ژی لدەف من چ كێشە نینن.

دیمەنێ سیێ:

دادوەر: لدویڤ ئاخفتنێن كور و كچان و بابێن وان و دیدەڤانان و ئەوا ل بەر دەستێ مە، ئەز ژیانا ھەڤژینیێ ل ھەوە پیروز دكەم.

دیمەنێ دووماھیێ:

ھەر چەندە پێدڤی نمایشا ڤی دیمەنی نەدكر، لێ ل بن فشارا كومەلگەھی كو پیڤانێن خوە یێن شەرمێ، یێن ئاینی، یێن عەشیرێ ھەنە، دێ نەچاری بلاڤكەین:

كور: سلاڤ مام تو چاوانی؟

زەلام: ئەز گەلەك باشم، ئەز دشێم چ ھاریكاریا تە بكەم؟

كور: من كچا تە یا دیتی و دلێ من یێ كەفتیێ، ئەگەر دلێ وێ ژی كەفتە من و ئەگەر ژتەڤە دەستویری بیت، من دڤێت ھەڤژینیێ دگەل پێكبینم.

زەلام: تە چ خواندییە و تو چ كاردكەی و ئایا دێ شێی كچا من ب خودان كەی؟

كور: بەلێ من زانینگەھ یا ب دووماھی ئینای و ئەز كاردكەم و من شیانێن ب خودانكرنا وێ یێن ھەین.

زەلام: تە دگەل ئاخفتیە، وێ تو دیتییە؟

كور: ئەگەر ژتەڤە دەستیری بیت، ئەز دشێم دگەل تە بھێمە مالێ و دگەل كچا تە روینمە خارێ و ئەز و ئەو دشێین زێدەتر دئێكوو دو بگەھین، كا ئەم دێ شێین بەردەوامیێ ب ڤێ چەندێ دەین یان نە؟

ـــــــــــــــــ

د رۆژناما ئەڤرو ژمارە (3536) یا رۆژا 9/6/2024ێ دا بلاڤبوویە.

دەرسۆكسۆر.. رۆمانەك ب شێوازێ ژیاننامێ یان ژیاننامە ب شێوازێ رۆمانێ

عبدالرحمن بامەرنی

رۆمانا دەرسۆكسۆر ، كارێ ئێكێ یێ نڤیسەر (سادق سالح)ە و ھەر چەندە ل سەر بەرگێ پەرتووكێ نەدانایە كانێ چ جورەكێ ڤەگێرانێ یە، لێ ئەڤ جورێ نڤیسینێ كو نێزیكی ڤەگێرانا سەربورانە، دچیتە د قالبێ رۆمانا ڤەگێرانا ژیانناما خوویاتیدا و ئەگەر نڤیسەری ناڤێ (رۆمان) ل سەر پەرتووكا خوە دانابایە، بدیتنا من چ كێماسی نەدبوون، بەلكو بەرۆڤاژی راستە رۆمانەكا ڤەگێرانا ژیانناما خوویاتییە، لێ ب تەكنینەكێ ھاتییە نڤیسین، كو خواندەڤان ھەست ب ماندیبوونێ نەكەت و روودانێن ڤەگێرانێ وی دگەل خوە ببەن. لدوور رۆمانێ و رۆمانا ڤەگێرانا ژیاننامێ، رەخنەگران دیتنێن جودا ھەنە، نڤیسەر و رەخنەگر (عەبدولرەحمان مونیف) دبێژیت: "رۆمان ژیانناما كەسەكییە، كو چ ژیان نەبن و (جورج مای) د پەرتووكا خوەدا دبێژیت: "رۆمان و ژیانناما خویاتی دوو تشتن نوونەراتیا دوو جەمسەرێن ئەدەبی یێن جودا دكەن"، و (سولتان بن سەعد قەحتانی) دبێژیت: "رۆمان ب چ رەنگان ژیانناما خویاتی نینە و ژیاننامە ژی نابیت رۆمان بیت".

كۆرتیا رۆمانێ یان كورتیا ئازاران:

رۆمان بەحسا خێزانەكێ دكەت، ئازارێن ژنەكا خودان زارۆك، خێزانەكا ھەژار، بێ مال و حال، دەربەدەر، وەكی پشیكێ تێشكێن خوە بدەڤێ خوە ھەلدگریت و ژ ڤی گوندی بۆ گوندێ ھەنێ، مانا وان د كولێ حەیوانیڤە، د ژوورەكا بتنێڤە و خوارن و ڤەخوارنێن وان ب ھیڤیا خێرێن خەلكی، ئاكنجی بوون ل ناڤ شكەفتێ، زارۆكەكا وێ ژ بێ خودانی و بێ چاڤدێریا تەندرۆستی دمریت، ھەڤژینێ وێ ژ نشكەكێڤە بەرزە دبیت و بۆ چەند رۆژان بێ خەبەر دمینیت، دوو جاران گوتیێ ھەڤژینێ تە شەھید بوویە و روو ب روو گوتییە ھەڤژینێ خوە، ئەگەر تو مربای، دا زانین دێ بۆ خوە چكەین یان دا خەلك خێروخێراتان دگەل مە كەت، ل بەرامبەری ئازارێن ڤێ ژنێ، ھەڤژینێ وێ یێ ب (عەریف) دھاتە ناسكرنێ، شورەش و پێشمەرگایەتی سەرپشكا گرنگیدانێن وی بوو، ھەستا وی یا نەتەوەیبوونێ گەلەك یا مەزن بوو، كێماسی و نەدادی ل سەر خوە قەبیل نەدكرن، ھاتە دەستە سەركرنێ و مرن ئینانە بەرچاڤان، ئەڤێن دەستەسەركرین كورد بوون، وەكو ئەو دبێژیت پیەكێ وان دگەل شورەشێ بوو و ئێك دگەل حكومەتێ و دەستودارێن رژێمێ بوون، لێ خەما وی ھند ھەڤژین و زارۆكێن وی نەبوو ھندی خەما وی ئاخفتنا وی، پاراستنا تڤەنكا وی یا ژ جورێ (رەشاش) و رادەستكرنا وێ تڤەنگێ لدەف وی یان كو كێمكرنا بەھایێ پێشمەرگەی و كێمكرنا بەھایێ شورەشێ، خەما وی ھەڤالێن وی یێن پێشمەرگە و فەرماندێ وی ژی رازی بیت و ژلایەك دیڤە، دیدەڤانێ ڤان روودانان ھەمیان، ئەو كەسێ دناڤدا ژیای، ڤێ چیرۆكێ ڤەدگێریت، چیرۆك یا بابێ وییە و یا دەیكا وییە و ئەو ئازارێن دەیكا وی تێدا دەرباز دبوو، بەشەكێ گرنگێ زارۆكینیا وی بوون، ئەو ئازارێن بابێ وی تێدا دەرباز دبوو گرێدان ب مەزنبوونا ویڤە ھەبوو و تشتێ ژڤێ ڤەگێرانێ بۆ من جھێ سەرنج راكێشانێ، ڤەگێری ھەمی تشتەك وەك خوە ڤەگێراینە، دیمەن دیمەن چ یێن دایكا خوە بن یان ژی یێن بابێ خوە بن و ھندەك جاران مرۆڤ ھەست دكەت بەرگەكێ نەتەوەیبوونێ یێ كریە بەر روودانان! لێ ھەر زوی مرۆڤی ھەست ب ئازران دكرە ڤە و ژ خواندنا من بۆ رۆمانێ، ئەگەر مێژوو ڤەگەریاباڤە و ھەمی روودان چووبانە دەستپێكێڤە، ئەو دا بەرسینگا بابێ خوە گریت و بێژیتێ، ئەڤا تو دكەی بەرامبەری خێزانا خوە، تو یێ د وەھمەكێدا دژی!

ڤەگێرانا ژیانناما خوویاتی:

بۆ نڤیسینا ھەر رۆمانەكێ، نڤیسەر یێ ئازادە چ جورە ڤەگێرانێ ب كاربینیت و چ رێك و تەكنیك بگریتە بەر، د رۆمانا ڤەگێرانا ژیاننامێ ژی دا زێدەتر نڤیسەر ئێك كاراكتەر دكەتە سەنتەرێ رۆمانا خوە و پەنایێ نابەتە بەر ھندەك چیرۆكێن دی یێن دویر ژ كەسایەتیا ڤەگێری و بتنێ ئەگەر ڤەگەریان بۆ ھندەك روودانێن گرێدایی ڤەگێری بخوە ھەبن وەك فلاش باك، ماموستایەك ل زانكویەكا سعودیێ دبێژیت: ((ھەر رۆمانڤیسەك یان چیرۆكنڤیسەك خوە دەما د ھزرا وی ژیدا نەبیت كو رۆمانەكێ ل سەر ژیانناما كەسایەتی یان یا خویاتی بنڤیسیت، دێ كارێ وی یێ ڤەگێرانێ ھندەك دیمەنێن بیردانكێ ژ ژیانا كەساتی یا رۆماننڤیسی یان چیرۆكنڤیسی تێدا ھەبن و ئەو دیمەنێن بیردانكێ نە و شوون تلێن وێ ل سەر تێكستێ نڤیسی دا ھەبن، خوە ئەگەر ڤی نڤیسەری مەبەست ژی ئەو نەبیت كو دیمەنێن ژیانا خوە یا كەسایەتی بكەتە كارەكێ ڤەگێرانێ . د رۆمانا دەرسۆكسۆردا نڤیسەری ڤیایە ژیانناما كەسایەتیەكی ڤەگێریت و وێ ژیاننامێ بەلگە بكەت، لێ نە وەك ژیاننامە بەلكو وەكو كارەكێ ئەدەبی و ب ڤەگێرانەكا ئەدەبی و بۆ نڤیسینا رۆمانا خوە ژی تەكنیكەكا ڤەگێرانێ بكار ئینایە، چیرۆك دھێتە ڤەگێران، چیرۆكا رۆمانێ ھەمی د ئوتوبیسەكێدا كو ب نڤیسەر ھندەك جاران ب (ماشین) ناڤ دكەت و مەبەست ژێ ترۆمبێل و ل ئیرانێ دبێژنە ترۆمبێلێ ماشین و ئەڤە ژی برەنگەكی و دوویان نڤیسەر خوە دیار دكەت كو ئەوی ئاگەھـ ژ روودانێن چیرۆكێ ھەیە و یێ دناڤدا ژیای. چیرۆكا رۆمانێ دەستپێدكەت دەما كەسەك ژنەكێ دبینیت كو ھەڤالا دایكا وی بوو و ل دەف ئێك دروینن و دا رێكێ كورت بكەن، دا سەح و سیان ژ ئێك بزانن و ڤەقەتیانا وان و كا ھەر ئێك ب چ سەرڤەچوو، چیرۆكێ دبێژن و نڤیسەری بۆ خوشییا چیرۆكا خوە بێھندان دایە خواندەڤانێ خوە، ئەو ژی ل ھەر وێستگەھا راوەستابان چ بۆ دەستئاڤێ بایە یان ھەر تشتی چ خوارن و ڤە خوارن بایە، دیسان وێ ژنێ ژی ھند جاران چیرۆك بۆ لایێ خوە دكێشا و بڤێ رێكا نڤیسەری گرتیە بەر، بھزرا من یێ شیای خوە ل سەر گەلەك ویستگەھێن ژیانا وان را دەرباز بكەت و دیمەن و روودانان پێكڤە مونتاج بكەت یێن وی دڤێت و یێن ئازارێن كەساتیێن رۆمانا وی دناڤدا دەرباز بووین بەرچاڤ بكەت.

نڤیسەری دڤێت چ بگەھینیت:

ئەگەر ئەم ژ ھندەك پرسیاران دەستپێبكەین، بوچی ئەڤ رۆمانە ھاتیە نڤیسین؟ مەبەستا نڤیسەری ژ نڤیسینا رۆمانا دەرسۆكسۆر چییە؟ ئەم دشێین چ مفا ژ خواندنا یان ل سەر راوەستیانا ڤێ رۆمانێ وەربگرین؟ بۆ بەرسڤدانا ڤان پرسیاران ژی ئەم دێ خوە ژ مەبەستێن نڤیسەرێ رۆمانێ دوور گرین و ژ خواندنا مە بۆ رۆمانێ دێ بەرسڤان كەركەین، ژ پرسیارا ئێكێ ژی دەما دبێژین بۆچی ئەڤ رۆمانە ھاتیە نڤیسین؟ ئەم دشێین بەرسڤا ڤێ پرسیارێ ژ خواندنا رۆمانێ بخوە وەربگرین، ژیانناما دوو كەسان، دوو ھەڤژینان، كو نوونەراتیا سەدان خێزانان دكەن ئەڤێن دناڤ شورەشێدا ژیاین، ئەڤێن دەربەدەری، ترس و برس و نەخوشی دیتین، نڤیسەری یا ڤییای دیمەنێن زیندی بەلگە بكەت و نەھێلیت ماندیبوون و نەخوشیێن ب سەرێ خێزانا ویدا ھاتین ب ھەروە بچن و ھەر چەند ئەو نەخوشی و ئازار د نەخوش بن ژی، دبێژیت: ((ئەم بناڤ گۆندی كەفتین و مە ل دەرگەھێ گەلەك مالاندا، لێ مخابن ھەلویستێ وان ژ مالا ئێكێ باشتر نەبوو، مە چ ھیڤی نەمان كو دێ مالەك بۆ دەمەكێ كن ژی وەرگریت))، (رۆمانا دەرسۆكسۆر، 2024، لاپەرە 64). ژ ئەڤا ل سەری ئەم بەرامبەری چەند پرسان دراوەستین، بەرھەڤنەبوونا خەلكی بۆ پێشوازیكرنێ ل خێزانەكێ كو زارۆك دگەلدا بن، برسی و دەربەدەری و ئایا ئەڤە رەوشتێ كوردان بڤی رەنگی بوویە، كو كورد ب وێ چەندێ دھێنە ناسكرنێ كو رێزێ ل مێھڤانێن خو بگرن و ھەر چاوا بیت، ئەڤ دیمەنێن ھەنێ راستی بووینە و ل گەلەك جھان خەلكەك بڤی رەنگی ھەبوونە چ ژ بێ حالیا خوە و چ ژی ژبەر ھەلویستی و ترسێ. نڤیسەرێ رۆمانێ بەرێ مە ددەتە ئازارێن دایكەكێ كو زەلامێ وێ خەمێ ژ خێزانا خوە نەخووت و گرنگیدانێن وی ژ خێزانا وی زێدەترن، دەما دبێژیت: ((بابێ من چ شۆل نەبوون بكەت، ئەگەر بێژم سەد جارا ئەو رەشاشا لێك ڤەكری و پارچە پارچە كری و پاقژ كری و دوھن كری و لێكدایەڤە..... دایكا مە ژی دا ھێت و چیت، پتپتێ كەت و دا گوتنەكا ب ئێش تێ وەركەت: ـ باش د بەرا ھەرە، دێ نانی دەتە تە، خوش سەبرە تە بۆ خوە چێكری، رابە لدویڤ رێنجبەریەكێ بگەرە دا ڤان زارۆكان پێ خۆدان كەی، تشەك ددەستێ مەدا نەمایە))، (رۆمانا دەرسۆكسۆر، 2024، لاپەرە 108). نڤیسەر خواندەڤانێ خوە ڤەدگەرینیت كانێ گەھشتنا وان ھەردوو ھەڤژینان چاوا بوو، چاوان گەھشتنە ئێك و بۆ ڤێ چەندێ ژی ل ئاخفتنا مەتا حەلیما دزڤریت وەك و ل سەر زارێ وێ ڤێ راستیێ دیاردكەت و دبێژیت: ((وەختێ بابێ ھەوە ل گوندی ب بێدەستی ھاتیە كۆشتن، دایكا ھەوە دوو زارۆك ھەبوون...... ھوین ھەردوو ساڤا بوون و ھەوە ھەردووكا ھێشتا شویر دخوار.... كەسێ خوە ل دایكا ھەوە و ھەردوو زارۆكان نەكرە خودان، دایكا ھەوە یا جان و جحێل، ئەز و ئەو بووین ھەڤال و رۆژێ ھەمیێ ئەم پێكڤە بووین، رۆژەكێ من گوتە ھەڤژینێ خوە، بۆچی كچا حەجیایێ ئەوا جیرانا مە بۆ ھەڤالێ تە نە خوازین، ئەز بێژم دێ گەلەك بكێر ھێن و ئەو ژی دێ بیتە خودان سەمیانەك و ھەڤالێ تە ژی لدەروكولانا نامینیت و دێ بنە خودان مال و حال))، (رۆمانا دەرسۆكسۆر، 2024، لاپەرە 109). و د گەھشتنەكا ھوسادا، بێ مال و حال، بێ خانی، تە بڤێت ژیانا وان یا چاوا بیت و د پەرەگرافەكیدا ھاتیە: ((رۆژ بۆ رۆژێ رەوشا مە یا ژیانێ نەخوشتر دبوو، گەلەك رۆژا ئەم برسی دماین و مە چ دمالدا نەبوو ب خوین))، (رۆمانا دەرسۆكسۆر، 2024، لاپەرە 129) و ھەڤژینێ وەك ل بەراھیێ مە گوتی خەما وی بتنێ ئەركێ وی دناڤ شورەشێدا و دا بزانین خێزانا ڤی شورەشگێری ب چ رەنگ بوویە و دێ ئاخفتنا ل سەر زارێ ھەڤژینا وی ڤەگێرین دەما دبێژیت: ((لێ یا گرنگە بێژمەتە، بلا تو ھەر فەرماندە بی، رەوشا زارۆكێت تە ژی وەك رەوشا زارۆكێت عەریفییە، تو لڤێرە ھەر رۆژ گیسكەكی سەر ژێ دكەی و زارۆكێت من نانێ ھشك ژی نینە بخۆن، شۆرش نە دھوسانە، ئەو شۆرشا یەكسانی و دادپەروەری تێدا نەبیت، ئەنجام دێ د خراب بن))، (رۆمانا دەرسۆكسۆر، 2024، لاپەرە 137). و نە بتنێ ئەڤە، ژ بێ خودانیێ، دناڤ مللەتەكێ غەریب دا، مرۆڤێن وان ل نزیك نە، بابێ وان ل ئەركێ پێشمەرگاتیێ و ئەو وێنێ چ جارەكێ ژبیرا مرۆڤی نەچیت، دەما نڤیسەری ژ بیرھاتنێن خوە پەلكێش كریە ناڤ رۆمانێ و دبێژیت: ((پشتی خالەتا عەیشایێ و ژنكەكا دی یا ب تەمەن خووشكا مە شووشتی و كفن كری، ھەر چەندە چ كفن دەست مە نەكەفتن، لێ دایكا مە روویەكێ لحێفەكێ دراند و ژ بۆ خووشكا من كرە كفن))، (رۆمانا دەرسۆكسۆر، 2024، لاپەرە 143). و دا بزانین دیتنا ڤێ ھەڤژینێ بۆ زەلامێ وێ یێ پێشمەرگە، سەرەرای ب ئاخفتنا تژی حەژێكرن ناڤێ وی دئینیت دەما دبێژیتێ ھەی عەریفێ منۆ، لێ ئەڤ حەژێكرنە ژی رەنگە ژ بێ چارەبوون و بێ ھەلویستیا وێ بیت بڤێ ژیانا سەخت، كو ھەر جارەكێ بارا مەزن یا ئازاران بتنێ بۆ ژنێ دمینیت، دەما دبێژیت:((ھەی عەریفێ منۆ، تە ئەز لبەر بای، ئینامە بەر بارۆڤێ.. ھندی ئەز خودانا تەبم دێ حالێ من ئەڤە بیت، كۆنە مشك دێ لمن و زارۆكێن من بنە قەیسەری، تە ئەز و عەیال ئیناینە ڤێ بەتەنێ لبن ڤی كەڤری، ما ئەم مارین دێ ب ئاخێ ژین))، (رۆمانا دەرسۆكسۆر، 2024، لاپەرە 154).

تەكنیك و رێكێن ڤەگێرانێ:

ژبەركو ھەمی كەس دشێین ببنە ڤەگێر، دشێن ببنە چیرۆك بێژ، لێ ھەمی كەس ناڤودەنگیا خوە وەرناگرن، ئەز بەحسا ڤەگێرێ ڤێ رۆمانێ ناكەم كا یێ سەركەفتی بوویە یان نە، لێ بۆ من بخوە وەك نڤیسەر، شێوازێ ڤەگێرانێ یێ گرنگە، ل بیرا منە دەما ئەز زارۆك چیرۆك بێژ ھەبوون، رەنگە چیرۆك بێژەك دا چیرۆكا خوە ب نیڤ دەمژمێرێ ب دووماھی ئینیت و كەسەكێ دی ھەمان چیرۆك ب دەمژمێرەكێ ڤەدگێرا و خوشتر و ب تامتر و ئھا من بەحسا ڤەگێرەكێ ھوسانە، دەما دشێت، ب ھونەر، ب ھوستایی، ب تەكنیك و شێوازێن جودا و یێن نوی بگریتە بەر، د رۆمانا دەرسۆكسۆر ژی دا ئەڤ چەندا ھەنێ ھاتیە بكار ئینان، دا نڤیسەرێ رۆمانێ بشێت ڤەگێرێن خوە، قوناغێن ژیانا دوو كەساتیێن نزیكی وی بەلگە بكەت، پێدڤی بەرچاڤكرنا وێستگەھانە، ئەو وێستگەھێن وی دڤێت بگەھینیت ئەو ژی شورەش و وەلاتپارێزی و دیسان ژیانا سەختا خێزانێن پێشمەرگەیان و بۆ ڤێ چەندێ ژی پەنا بریە بەر دروستكرنا ھندەك رێكاران، كو ب دیتنا دوو كەسان، ھەڤالا دایكا وی و بشێن پێكڤە دیمەنان بەرچاڤ بكەن.

رۆمانا ڤەگێرانا ژیاننامێ:

گەلەك جورێن نڤیسینا بەلگەكرنا بیرەوەری، ژیاناما كەساتییان ھەنە لێ ھەلبژارتنا رۆمانا ڤەگێرانا ژیاننامێ باشترین جورە بۆ بەلگەكرنا راستییان وەك خوە، ژبەركو روودانێن وێ خوە ژ كەتواری وەردگرن و خواندەڤا و وەرگرێ رۆمانێ زێدەتر كونتاكێ دگەلدا دكەت و رەنگە ھەمییان شیانێن نڤیسینا ئەدەبی نەبن كو پەنایێ ببەنە بەر ڤی شێوازی و نڤیسەرێ رۆمانێ یێ شییای شورەشێ و قوناغێن شورەشێ و مێژوویا روودانان وەك خوە و ب ڤەگێرانەكا ئەدەبی، رەوانبێژی بەرچاڤ بكەت، ئەو زوری و ستەما ل سەر كوردان دھاتەكرنێ و ھەڕ و ھەردەم دكەتنە بەر پەراوێزخستنێ ژبەركو كوردن، ژلایەك دیڤە ئەم یێن ئاشنایی ژیانا پێشمەرگاتیێ بووین و مە تشتێ ل سەر خواندی و گوھلێبووی، لێ ئەم ئاشنایی رەوشا ژیارا خێزانێن وان نەبووینە یان كێم ھاتیە ڤەگێران و پەنابرنا نڤیسەرێ رۆمانێ بەر ب نڤیسینا رۆمانەكێ ب شێوازێ ژیاننامێ و د ھەمان دەمدا ژیاننامە ب شێوازێ رۆمانێ بۆ نڤیسینا ڤان بیرەوەریان، پەنابرنەكا گونجاییە و ئەڤە ژی بۆ رۆمانا دەڤەرێ، شێوازەكێ نووی و جھێ ل سەر راوەستیانێ یە.

ـــــــــــــــــــــــــ

گوڤارا رامان 2024-08-05 ژمارە (322)

گوتارێ pdf بخوینە:

.https://www.raman-media.net/pdf/1722671328_r24.pdf

كی مالێ پرێڤەدبەت ژن یان زەلام؟

عبدالرحمن بامەرنی

ئەم ل جھەكی دروینشتی بووین و بۆ سوحبەتا ژن و مێرەكان، ژنێ گوت: ماموستا من گوھێ خوە ددا رادیویێ و بەحسا ئەرك و مافێن ژنان دكر، دگوت ل سەر زەلامی پێدڤییە كو داینەكێ بۆ زارۆكان بینیت و خوە ل سەر ژنێ نینە خارنێ ژی بۆ زەلامی دروست بكەت، دڤیا ڤێ پرسێ بكەتە بەھانە و بەرسڤەكا لدویڤ دلێ خوە ژمن دڤیا. من گوتێ بەس من ژی ل رادیویەكێ گوھێ خوەدایێ دگوت، مافێ زەلامییە چار ژنان بینیت!

ھەر چاوا بیت دگەل كەنیەكا ژ دلا زەلامێ وێ، سوحبەت زوی ھاتە ڤەبرن، لێ یا گوتیە من ماموستا و ھەر چنەبیت دڤێت ھندەك سوحبەێتن سەركەفتنا خێزانێ بۆ بكەم، من گوت: ھەر چەندە ژن و زەلام پێكڤە تەمامكەرێن ئێكن و پێكڤە خێزانێ برێڤەدبەن، لێ پرسیار ئەڤەیە، كی ژ وان ھەردووكان مالێ رادگریت؟ مەزنان گوتنەكا ھەی دبێژیت (رێبەری چێترە ژ رێنجبەریێ) و بدیتنا من ئەركێ زێدەتر دكەڤیتە سەر ملێن ژنان، ئەو بەرپرسێن ئێكێنە ژ راگرتنا مالێ. سەرەدەریكرنا وان دگەل داھاتێ مالێ و كا ئایا چ بھێتە كرین و پێدڤیێن سەرەكی یێن ناڤ مالێ چەندن و ئەڤ پێدڤی و تشت كرینە ژی دڤێت لدویڤ داھاتی بن، بۆ نموونە ئەگەر داھاتێ مالێ یێ باش بیت، دڤێت ژن و زەلام پێكڤە روینن و مەزاختیێ خوە لدویڤ داھاتێ خوە بكەن، مەرج نینە ھەر تشتێ دلێ وان بچیتێ بكرن و نابیت پێدڤیاتیێن وان ژ داھاتێ وان زێدەتر بن و بۆ نموونە داھاتێ خێزانێ (600) ھزار دینار بن، دڤێت مەزاختیێ خێزانێ ژ (500) ھزار دیناران نەبوریت و ھزر د پاشتكەفتەكی دا بھێتەكرنێ بۆ رۆژێن تەنگاڤی و ئەڤە دێ چاوان ھێتەكرنێ، ئەگەر داخوازی بتنێ ل سەر وان تشتان بیت یێن پێدڤی پێھەی و ئەگەر تشتەكێ پێدڤی پێھەبوو و گەلەك پارە ژی لێبچیت، دڤێت دانوستاندنەكا ئارام دناڤخوەدا بكەن و ژبیرنەكەین ژی، پارە ل تشتێن ھویرومیر دچیت، كو گەلەك جاران ئەم دبێژێنە وان تشتان، تشتێن بێ مەعنە و یێن زێدە.

ـــــــــــــــــــــــــــ

رۆژناما ئەڤرو ژمارە (3566) یا رۆژا 7/8/2024

ئەز چ ژنان نائینم!

عبدالرحن بامەرنی

ھەڤالێ منە و ئەم دبێژینە ئێك پسمام ژی. دگەل ھەڤالینیا خۆش، مرۆڤ خێزانێن ئێك ژی ناس دكەت و من و برایێ وی ژی تێكەلی دگەل ئێك ھەبوو و برایێ وی چبوو د سەر سیھـ سالیێدا، لێ ھێشتا یێ زگورد بوو و كەیفا وی ئەو بوو، دەما ل كافیێ دروونشتە خارێ و نارگیلە دكێشا. ئەو كافیا ئەز ژێ دبێژم، كافیێن ناڤ بازاری نەبوون و قەستا جھێن خۆش دكر، ھەكو ئەم ب كولانكی دبێژینێ جھێن (راقی). كابرایی منەت پێنەبوو و ژبەركو چ بەرپرسایەتی ل سەر ملا نینن، ئێدی وەك وی دڤێت دێ بۆ خوە خۆش دكەت، لێ ڤێ خۆشیێ برایێ وی یێ مەزن نە ئارام دكر و جارەكێ گوتە من، ئەر تو بۆچی جارەكێ دگەل برایێ من نائاخڤی و بێژیێ بۆ خوە ژنەكێ بینیت؟ ئەم ھەڤالین و نەخۆشیا وی یا منە و تێكەلیێن من ژی دگەل برایێ وی تێكەلیێن رێزگرتنێ نە و من گوتێ بلا.

پشتی مە چەند بابەت ڤەكرین و من راكێش كرییە ناڤ ئاخفتنان، من ژێ ئینادەر، ئەوی سەربۆرێن گەلەك كەسان یێن دیتین و ھزر دكەت، ژنئینان بەلایەكە شوینا خۆشیەكێ بیت و كورتییا وێ گوت: "تە راستی بڤێت من كچەك دڤێت ھەمی سالوخەت لدەف ھەبن، یا جوان بیت، خواندەڤا بیت، مالباتا وێ د حالخۆش بن و چ كێشە نەبن، یا ب رەوشت بیت و كابرا ڤێرا چوو". ئێ من گوتێ ب ساناھییە و دێ نوكە بۆ تە چارەسەر كەم، گوت چاوا؟ من گازی ئەڤێ ل بەر كافیێ كر و من داخوازا كاغەزەكێ و قەلەمی ژێكر و جوامێری بۆ مە ئینان. من گوتێ تو چوویە پێش چەند كچكان و بدلێ تە نەبن؟ گوت: باوەربكە گەلەكا. من گوتێ ژوان ھەمیان چ بدلێ تەنەبوون؟ گوت: ھەبوو یا جوان بوو بەس یا خواندەڤا نەبوو، ھەبوو یا خواندەڤا بوو بەس عاقلێ من ژ مالباتا وێ نەدبری و ھەبوو مالباتا وێ جوامێر بوون و یا جوان ژی بوو، لێ ئازادییەكا زێدە ھەبوو و من ھزركر دێ سەرێ من پێڤە ئێشیت. من گوتێ باشە یەعنی ھەر كچەكێ ژڤان ھندەك سالوخەتێن تە دڤییان لدەف ھەبوون و ھەمی پێكڤە لدەف چییا كومڤە نەدبوون؟ گوتی بەلێ. من گوتێ ناڤێ چوار كچان بێژە من، كو ھەر ئێكێ ھندەك سالوخەتێن باش لدەف ھەبن، گوت: (ھەلز، رۆژان، ھێما، نازك). من گوتێ باشە، سالوخەتێن تە دڤێن، مانە ھەر ئێك ژ (جوانی، ئاستێ خواندنێ، رەوشت، مالبات)ن، تە تشتەكێ دی ھەیە؟ گوت نەخێر و ھەر ئەڤەنە. من گوتێ ژ سەدێ ئەم دێ ھەر ئێكێ ژڤان سالوخەتان (25)ێ دەینێ و من بۆ خشتەك چێكر و من گوتێ بۆ جوانیا ھەلزێ، گوت (20) بدێ. من گوتێ بۆ جوانیا رۆژانێ؟ گوت 13 بدێ. من گوتێ بۆ جوانیا ھێمایێ؟ گوت 15ێ بدێ. من گوتێ بۆ جوانیا نازكێ؟ گوت (22)ێ بدێ. بۆ (ئاستێ خواندنێ جودا و بۆ رەوشتی جودا و بۆ مالباتێ ژی جودا، ھەر ئێكی نمرەك ژ (25)ێ مە بۆ دانا. لدووماھیێ مە نمرێن ھەر ئێكێ ژوان نڤیسین، پێنەڤێت ئەڤا جوانی لدەف ھەی مەرج نینە ئاستێ وێ یێ خواندنێ باش بیت یان رەوشت یان مالبات و ھەر ئێكێ بلندی و نزمییا نمران ھەبوو بۆ ھەر ئێكێ ژڤان و مە ئەنجامێن نمران رێزكرن، دەركەفت نمرێن نازكێ ژ ھەر سێكێن دی زێدەتر، من گوتێ ھەر (نازك)ێ بۆ خوە بخوازە و ما راوەستییایی و لھیڤیێ ما تشتەكێ دی ژی بێژمێ و من گوتێ: ئەڤا مایی دێ لدویڤ تە مینیت، ژبەركو ژن و زەلام دوو كەسێن جودانە و ژ دوو خێزانێن جودانە و دوو پەروەردەیێن جودانە و دوو بیركرنێن جودا و ھەتا خالێن ھەڤبەش دھێنە دیتنێ، دێ كێشە ھەر ھەبن و شوكور بۆ خودێ، ب یا من كر و نوكە بابێ زارۆكەكی یە و خودێ بۆ بھێلیت.

بۆ زانین، ئەڤ خشتەیێ من بۆ چێكری ل چەندین راھێنانێن خوە یێ كومەلگەھێ مەدەنی، من بۆ گەنجان گوتییە.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

رۆژناما ئەڤرو ژمارە (3565) یا رۆژا 6/8/2024

وێنەكرنا كەساتیێ كورد د رۆمانا دەڤەرا بادینان دا

عبدالرحمن بامەرنی 

پێشەكی:

دروستكرنا كەساتیەكی بۆ رۆمانێ، لدویڤ وێ چەندێ دمینیت، كا دێ نڤیسەرێ رۆمانێ چاوان كەساتیێ خوە د رۆمانێ دا تەوزیف كەت و پێشكێشی خواندەڤانی كەت، ئەڤە ژی لدویڤ شیان و دەستھەلیێن وی دمینن.  ژبۆ وێ ژی بزانین رۆمانڤیسێ كوردێ دەڤەرا بادینان، ل سەر چ بنەما كەساتیێ رۆمانا خوە دەست نیشاندكەت و رولی پێددەت و ئایا تاكێ كورد ھەبوونا خوە دناڤا رۆمانێن ویدا ھەبوویە یان نە؟ ئەڤ نڤیسینە دێ بەشەك بیت ژ بەرسڤا ڤێ پرسیارێ.

 

وێنەكرنا كەسایەتیێ:

دروستكرنا كەسایەتیەكی د رۆمانێدا، ھەلبژارتییا نڤیسەرێ رۆمانێ بخوەیە، كا چ جورە كەسایەتی وێنە بكەت و چ رۆل بدەتێ. (محەمەد عەباس) نڤیسەر و رەخنەگرێ سعودی، لدوور كەساتیێ دبێژیت: "كەسایەتی جھەكێ گرنگ د ژێرخانا رۆمانێ دا دگێریت، د ئالیێ بابەتیدا، ئەو ئالاڤەكە كو رۆماننڤیس پێ دەربرینێ ژ دیتنا خوە بكەت و ژ ئالیێ ھونەریڤە، ئەو ھێزەكا پالنێنەرە، كو ھەمی تەوەرێن ڤەگێرانێ لدوور دزڤرن[1]".

نڤیسەرێ رۆمانێ بخوە كەسایەتیێ د ھەلبژێریت و دروست دكەت و رولێ ددەتێ و مەرج نینە ھەردەم كەساتیەكێ باش و یێ زیرەك و سالوخەتێن باش لدوورا ھەبن و پرانیا جاران، نڤیسەر گەلەك جورێن كەسایەتییان بۆ رۆمانێن خوە بكاردئینن، ئەڤ كەساتیێن ھەنێ ژی رۆلێن جودا دناڤ رۆمانێ دا دگێرن و دگەل خواندنا رۆمانێ، خواندەڤا دێ شێت كەساتییان ژ ئێك جودا بكەت، كەساتیێ سەرەكی و یێ لاوەكی و ئەڤە ژی تشتەكێ نورمالە د ھەر رۆمانەكێ دا و ب ئاشكەرایی دھێتە دیتنێ. لێ یا من مەبەست پێھەی دڤێ ڤەكولینێ دا ئەز بینمە زمان، ئایا نڤیسەرێ كورد كەساتیێ كورد چاوان د رۆمانا خوەدا تەوزیف دكەت، ئەو چ بابەتن ھزرا وی داگیردكەن؟ تایبەت كورد مللەتەكە و ئاخا وێ دناڤ چار وەلاتان دا ھاتیە دابەشكرنێ، دەھان تراژیدیا، كومەلكوژی، چەوساندن، زینداكرن و ئەشكەنجەدان و دەربەدەركرن. ژ ئالیەكێ دیڤە، دابوونەریت، ژیانا كوردان، كوردەواری، كەلتور و دناڤا ڤانە ھەمیاندا، رۆماننڤیسێ كورد دڤێت چ پەیام بگەھینیت، ئایا قەلەمێ خوە و روودانێن خوە بۆ ئالیێ ھشیاركرنا تاكێ كورد تەرخانكریە؟ ئایا ڤیایە كەلتورێ كوردەواری وێنە بكەت و پیشانبدەت؟ ئایا ڤیایە دەردەسەری و نەھامەتیێن ب سەر تاكێ كورد ھاتین زیندی بكەت چ بۆ نەوەیێ نوی بیت یان جیھان بڤان دەردەسەریێن ب سەر مللەتێ كورد ھاتین بزانیت. ئەڤە و چەندین پرسێن دی، دێ ھەولدەین، چەند نمونە رۆمانێن دەڤەرا بادینان بكەینە كەرەستەیێ ڤێ ڤەكولینێ.

 

 

 

ژ روویێ سیاسیڤە:

ڤەگێرانا چیرۆك و تراژیدیایێن بێ بهاكرن و بنپێكرنا مرۆڤایەتیێ‌، بەشەكن ژ وێ مێژویا تەحل، ئەڤا تاكێ كورد دناڤرا دەرباز بووی. ڤەگێرانا ڤان روودانان ژی ب زمانەكێ ئەدەبی بیت، نڤیسەر بەشەكێ بچووكێ وێ تراژیدیایێ بیت، دێ زێدەتر زیندیبوون دناڤ وان وێنە و دیمەنانرا هێتە بەرچاڤكرن. بۆ ڤێ نڤیسینا خوە، ئەز دێ پشت بەستنێ ل سەر چەند رۆمانان كەم، ئەڤێن تاكێ كورد وێنەدكەن، وێنەكرنەكا وەك خوە، كو دیدەڤانێ وێ نڤیسەر بخوە بیت و ئەو چاوان شییایە كەساتییا تاكێ كورد وێنە بكەت، بۆ منەكێ خواندەڤا پشتی چەندین سالێن دی ئەز د وێ وێنەكرنێ را، بەشەكی ژڤان بنپێكرن و تراژیدییان ببینم، ئەڤێن ب سەرێ مللەتێ كورد ھاتین.

 

ـ رۆمانا (داوی دلوپا بارانێ/ لوقمان ئاسھی)[2]:

كەساتیێ سەرەكی یێ رۆمانێ زارۆكەكە ناڤێ وی مەردانە و چیرۆكا وی بڤی رەنگییە: "مەردان كارەكتەرێ سەرەكیێ رۆمانێ یە، وەك چیرۆكا هەر سنێلەكێ ل تەمەنێ وی، بتنێ چاڤێن وی ل رەگەزێ دی دگەریان و شیا كچەكێ ب ناڤێ (بەفرین) ب خوەڤە گرێبدەت و هەر كەسێ ژیانا گوندان ژی دیتی، سەرەڕای چاڤدێریەكا زێدەتر ژ ژیانا باژێران، كو چو تشت ناهێنە ڤەشارتن و هەمیان ئاگەھـ ژ ئێكدو هەیە، لێ دەلیڤێن دیتنێ و هەڤگەهشتنێ ژی زێدەترن، هۆسان ڤان هەردوویان خوە دگەهاندە ئێك و ژڤان د دانان، ژڤانێن وان ل رەخ و دۆرێن گوندی بوون، هەتا قەدەرا وان كەسەك ب ناڤێ (شێخ حەسەن)، ب سەر چیرۆكا وان هلبووی، ئەو د خوها وان را گرتین، سەرهلبوونەكا هۆسا ژی بێ هێڤە و وێڤە یان پاقژكرنا نامووسێ یە یان كوشتنا كوڕ و كچانە. لێ ڤی كەسی ژی، مەبەستێن خوە و مەرجێن خوە هەبوون. ئەڤ مرۆڤێ هەنێ‌، كو ژ ئێك ژ وان (رەبیێن حكومەتێ) دهاتە ناڤ گوندی و ب عەرەبیا خوە و نڤێژێن خوە شیا بالا خەلكێ گوندی بۆ خوە رابكێشیت، كو ئەڤ كەسە ژ دیندەها پێغەمبەری بیت، ب تنێ كو عەرەبە و عەرەب یانكو ئیسلام. لەوما باوەریەكا تەمام د ناڤ خەلكێ گوندی دا بۆ خوە دروست كربوو و دبنڕا مەبەستێن خراب هەبوون، دڤیا ژ وی بزانیت، پێشمەرگە دهێنە گوندی یان نە!". ئاسھی د رۆمانا خوەدا ژ چیرۆكەكا عەشقێ دەستپێدكەت و لدووماھییا رۆمانێ ژی ھەر گرێدایی دەستپێكا رۆمانێ یە، لێ ل دەم و جھێن جودا، ئەڤە ژی چیرۆكەكا نورمالە لدەف ھەمی گەنجان دروست دبیت، لێ نڤیسەری شیایە ب سەركەفتیانە بابەتەكی راكێشی ناڤا رۆمانا خوە بكەت، ئەو ژی رژێمەكا دكتاتورا دژی نەتەوا كورد، ئەو زولم و زوردارییا رژێما بەعس دگەل كوردان دكر، ژبەركو كورد بوون.

 

ـ رۆمانا (كورێ سافا رەعنایێ‌/ ئەنوەر محەمەد تاھر)[3]:

 رۆمان بكورتی لدوور چیرۆكا كەسەكی دزڤریت، تەمەنێ خوە دناڤ كەمپان دا دبەتە سەر. رەحمان ناڤێ قارەمانێ رۆمانێ یە، خەلكێ باژێرێ دهوكێ یە و قوناغێن ژیانا وی وەكی د رۆمانێ دا هاتین، بۆ شەرێ عیراقێ و ئیرانێ ڤەدگەرن و تا پشتی سەرهلدانێ ب چەند هەیڤان، سەرچەقێن رۆمانێ بدوماهی دهێن. دشەرێ عیراقێ و ئیرانێ دا، ئەڤ كەسە دبیتە ئێخسیرێ ئیرانێ و كەس چ ژ چارەنڤیسێ وی نزانیت، بتنێ تابیتا وی دهێتە باژێری و درێ و رەسمەكی دا، دهێتە بن ئاخكرن.

 

ـ رۆمانا (داویا شەرڤانەكی/ عسمەت محەمەد بەدەل[4]):

روودانێن رۆمانێ بەحسێ سەردەمێ بەری و پشتی سەرهلدانا 1991ێ دكەت، گەنجەكێ خویندكار و وەك هەر گەنجەكی دكاملانا خوەدا، حەژێكرنێ دكەت و دشێت دلێ كچەكێ بۆ خوە رابكێشیت. هەر كەسێ بیرا وی ل بەری سەرهلدانێ ژی بهێت، دێ زانیت چەند سەر ئێشی بۆ خەلكی و بتایبەتی تەخا گەنجان ژلایێ رژێمێ و دەستەكا وێڤە دهاتنە دروستكرن. ژبەر هندێ ژی ئەڤ كەسە و دگەل كۆمەكا دی یا خویندكاران و هەڤتەمەنێ خوە، دەست ب رێكخستنێ دكەن و `نشكانڤە، پشتی زانین ژیانا وان دێ كەڤیتە د مەترسیێدا و ئەو كەتینە بن چاڤدێرییا زەلامێن (ئەمنێ‌) یێن وی سەردەمی! بێی ئاگەهداركرنێ‌، باژێری بجهـ دهێلن و پەیوەندیێ ب شورەشێ دكەن و دبنە پێشمەرگە.

 

ـ رۆمانا (شوپێن رۆندكان/ ھزرڤان[5]):

 وێنەكرنا دیمەنێن ئەنفالان برییا كەسایەتیێن رۆمانێ‌، كارێ رۆماننڤیسی گەلەك ب ساناهی كریە، كو ب ئەركێ پیشاندنا ئەنفالان راببیت و ڤێ تراژیدیێ بینیتە زمان. ئەڤە دگەل كەسایەتیێ سەرەكی ژی د رۆمانێ دا، چەندین كەسایەتیێن دی یێن لاوەكی هەنە و وێنە ژێ دهێنە ڤەگوهاستن و هەمی پێكڤە وێنەیەكێ زیندی دروست دكەن. ژبلی كەسایەتییان ژی، رۆماننڤیسی، ژیانا باژێری ژی پەلكێش كریە دناڤا رۆمانێ دا و ل سەر زارێ چەند كەسایەتیێن دی، هوڤاتی و چەوساندنا هاولاتیێ كورد ژ لایێ رژێما وی سەردەمی بەحس كریە، كا ژیانا تاكێ كورد چەند یا بەرتەنگ بوویە و چەند زولم و زورداری ل سەر وان هەبوویە. وێنەیەكێ دی كو دڤێت مرۆڤ ژێ دەرباز نەبیت و چەند جاران رۆماننڤیسی زوم ئێخستیە سەر، ئەو ژی، چەتە یان كو جاش. هەر چەندە ئەو ببونە پیشنەگێن دوژمنی ل سەر دەمێ ئەنفالان، گەلەك گوند، برییا وان هاتنە خرابكرن و جهـ شەكەفت و نەپەنیێن ئاسێ برییا وان هاتنە نیشاندان و گەلەك هاولاتیێن بێگونەهـ هاتنە ئاشكەراكرن و تا نوكە ژی دبێ سەروشوینن، لێ ل گەلەك دەلیڤان ژی، وان كارێن باش كرینە و رۆماننڤیسی شیایە ب ڤەگێرانا چیرۆكا چەند كەسان ژوان، دیمەنەكێ باش ژێ ڤەگوهێزیت.

 

ـ رۆمانا (امراة من ضباب/ نزار ئەحمەد بامەرنی[6]).

د رۆمانێ دا چیرۆكا (زارۆكێ ئەنفالان) تەیموری دھێتە پیشاندان و وێنەكرنێ، كا چاوان رژێما بەعسا رۆخایی د ئەنفالێن سالا 1988ێ دا هزاران زارۆك و گەنج و ژن و پیر، دكرنە دزیلێن عەسكەری دا و بەرەڤ باشور و رۆژئاڤایێ عیراقێ دبرن و ب ساخی بن ئاخدكرن و چاوان زارۆكەك شییا ژڤێ كومەلكوژیێ رزگار بیت و خوە بگەهینتە مالەكا عەرەبان و ئەو وی د پارێزن و ڤەدگەرینن باژێرێ سلێمانیێ لدەف مرۆڤێن وی.

 

ـ رۆمانا (مریێ حەرام/ باڤێ نازێ[7]).

مرن پشتی ژ دەستدانا هەمی تشتەكی دهێت. ئەگەر ژ روویێ زانستی ژیڤە تەماشە بكەین، دەما مرۆڤەك بریندار دبیت و گەلەك خوین ژ بەر دچیت و خوینا لەشێ وی بۆ نەهێتە قەرەبووكرن، ئەو مرۆڤێ هەنێ بەرگەی ناگریت و دێ گیان ب سەردا چیت. لێ مرنا دڤی رۆمانێ دا هاتیە بەحسكرن، مرنەكا ب ساخییە، ژبەركو سەرەرایی هەمی قوربانیدانێن وی، هەمی ئەشكەنجە و ژورێن تاری و ترس و برسان، ئەڤێن دەولەتا تورك ب سەرێ وی ئیناین، ئێخستیە زیندانێ، ئەشكەنجەدان، ژوورێن تاری بتنێ ژبەركو كوردە، لێ یێن بەرامبەری وی ژی كو كوردێن گوندێ ویبوون، ستووێ خوە خواردكرن و هەر كویلاتی د خاستن. نە بتنێ ئەڤە ژی، ئەو هەمی نەخوشیێن وی دزیندانێ و ل بەر ئەشكەنجەدانێ سەرا ب دەستڤەئینانا ئازادییا وان ڤەخارین و برین، كەس نەبویە گوهدێرییا وی بكەت و هەر چنە بیت، بخێرهاتنەكێ ژ بۆ بكەت و لدووماھیێ ژی و دەما دمریت، گوندی وی ب مریەكێ حەرام بزانن و رێ نەجدن كو دناڤا گورستانا گوندیدا بھێتە ڤەشارتنێ.

 

ژ روویێ كەلتوریڤە:

وێنەكرنا كەساتییێ كورد و كاریگەریا دابونەریتان ل سەر، بابەتەكێ دییە رۆماننڤیسان بخوەڤە مژویل دكەت، تایبەت ئەڤ نڤیسەرێن ل سەر ھشیاركرنێ دراوەستن و ب بەرچاڤكرنا كەساتیێن ژڤی رەنگی ب مەبەستا ھشیاركرنا تاكێ كوردە ل بەرامبەری ئەو ھەمی نەھامەتیێن ب سەرێ وی دھێن و ئەو باجا وان ددەت، ژبەركو ھەر یێ د عەقلیەتا خوە یا كەڤندا مایی و نەڤێت ژێ دەركەڤیت. دێ ھەولدەین چەند میناكان ژ چەند رۆمانان وەربگرین.

 

ـ رۆمانا (خه‌جا به‌رلینێ/ حه‌سه‌ن ئیبراهیم[8]):

ژیانه‌كا نوى بۆ ئه‌قلیه‌ته‌كا كه‌ڤن گه‌له‌كا بزه‌حمه‌ته‌، ئه‌گه‌ر ئه‌و ئه‌قلیه‌ت نه‌هێته گوهورین. مرۆڤێ رۆژهه‌لاتى بۆ هه‌مى كار و كریارێن خوه ئه‌گه‌ران ددانیت. ئه‌ڤه ژى دوو تشتێن ژێك جودانه‌، (ئاین و ره‌وشت) تێكه‌لى ئێكبوین و دناڤ ئێكدا حه‌لیاین. ده‌ما ئه‌م دناڤ ئالوزیه‌كێدا دەرباز دبین، مه رێكێن خو (قانعكرنێ) هه‌نه‌. ئه‌م بۆ هه‌ر تشته‌كى بەھانەیەكێ دگرین و ئه‌ڤه ژى ئێك ژ وان خالانه كو ئه‌ڤ جڤاكه‌، ژیانا خوه ببه‌نه سه‌ر و هه‌ست بگونه‌ها ده‌رونى نه‌كه‌ن.

د رۆمانێدا ھوسا ھاتیە، دەما ژن و مێرەك ژ كوردستانێ بەرەڤ ئەلمانیا دچن، ل وێرێ ئاكنجی دبن و ژن خوە دگەل كەلتورێ ئەلمانیا د گونجینیت و زەلام ھەر د عەقلیەتا گوندێ خوەدا دمینیت: "كه‌س ئه‌گه‌ر نینه ژ ته پێڤه‌. ته مالا مه وێران كر. ته ئه‌م هه‌موو به‌رزه‌كرن. ته نه‌شیا خوه بگوهورى. تو هه‌ر ماى ره‌شویێ شڤان. تو نه‌هاتیه گوهورین، تو هه‌ر ئه‌و مرۆڤێ دنیا نه دیتى. ته دڤیا گوندى ب چیاڤه و په‌ز و كه‌په‌نێ خوه‌ڤه دگه‌ل خوه بینیه به‌رلینێ. ته دڤیا مه وه‌ك په‌زى ب گوپالى خودان بكى".

 

ـ رۆمانا (ئەز و دەلال/ سدقی هرۆری[9]):

 روودانێن رۆمانێ ژ نڤیسینا ژنەكێ دەست پێدكەن، ئەو ژن خوەدییا دوو زارۆكانە و ئەو ژی ل وەلاتێ سوێدێ دژیت و زەلامێ وێ كو هێشتا ل كوردستانێ‌، وەك دوو ئەڤینداران، ب حەژێكرن، ئەو ژ خوە را ئینایە و بەرەڤ وەلاتێ سوێد ڤە دچن. ل وی وەلاتی، ئەو زەلام وێ ژنێ پشت پشت گوهـ دهێلیت، خوە دبن پەردەییا دوو تشتان را ڤەدشێریت، ئێك: زەلام یێ سەرتراشی یە و هەر تشت بۆ وی دروستە و ژ ڤێ هزركرنێ ژی، تەخسیریێ ناكەت و پەیوەندییان ژ دەرڤەی مالێ دگەل چەندین ژنێن دی گرێددەت و تا وی راددەی پشت ددەتە هەڤژینا خوە. دوو: عەقلیەتا باب سالاری، هەر چەندە وەلاتێ سوێد ئێك ژوان وەلاتانە یێن دیموكراسی لێ هەی و دیموكراسیەتەكا زێدە. ل وان وەلاتان ژی، ژنان مافێ هەمی تشتەكی وەك یێ زەلامی یێ هەی، چ مافێ دەركەتنێ بیت یان ئاخفتنێ و تا كاركرنێ ژی. لێ ئەڤ زەلامێ هەنێ ڤان هەمی ئازادیان ل بەر ڤێ ژنێ دگریت و ناهێلیت ژ خانی دەركەڤیت و ئەو تشتێ ئەوی بۆ خوە وەك زەلام دڤێن، وان تشتان ل بەر هەڤژینا خوە دگریت. هەر چەندە، ڤێ ژنا هەنێ چ خەونێن دی نەبوینە ژبلی كو وەك ژنەك بژیت و زەلامێ وێ د مالێدا بیت و هەست ب وێ بكەت وەك ژن و هەڤژین و وەك مرۆڤ.

 

ـ رۆمانا (مرن دزەنگا 12ێ دا/ كەوسەر شەوكەت[10]).

روودانێن رۆمانێ ژی هەر ئەو بەرێخوەدانن یێن كومەلگەهی و داب و نەریتان بۆ ژنان داتراشین و ئەگەر ژن بخوە ژی نەبیت، زەلام نەشێت دەربرینێ ژ وان ئازاران بكەت، یێن كومەلگەهی ل سەر سەپاندین و بوینە رەوشت و تیتال. بویە ئەڤ رۆمانە دەرهاڤێژتێ ناخێ ژنەكێ یە، بۆ كێمكرنا گڤاشتنا ل سەر ژنان هەمیان، كو زەلام ئەكتەرێ سەرەكییە دگێران و نڤیسینا چارەنڤیسێ ژنان دا، ئەڤ رۆمانە بخوە ژی ئەگەر نە بێژم راستییا (واقعی)یە، بەلێ دەربرینێ ژڤی كەلتوری دكەت یێ ئەم تێدا دژین و دڤێت بزانین، دەما ژن دنڤیسیت، ژن دەربرینێ ژ ئازار و هەستێن خوە بكەت، وەك دایك، وەك پەروەردە، وەك هەڤژین و خوشتڤی یان كو هەبونا هشیاریەكا زێدەتر دناڤ كومەلگەهی دا.

 

ژ روویێ ناڤخوییڤە:

ژبەركو نڤیسەر كەسەكێ ھشیارە، نڤیسەر ئەو كەسەیە یێ دگەل بەرژەوەندییا گشتی، دگەل پێشكەفتنێ و ئێكگرتنێ و مافان و دادوەریێ و ئازادییان، بویە رۆمانێن دەڤەرا بادینان ژڤی روویڤە دبێ بار نابن و ئەگەر چەند میناكان وەربگرین:

 

ـ رۆمانا (تاڤگە/ تەحسین ناڤشكی[11]):

داڤێن چیرۆكێ‌، خوە دكێشەیێن جڤاكی دا دبینن و بەرچاڤكرنا وان كێشەییان، دوەلاتەكی دا یاسا سەروەر نەبیت، یا ب ساناهی نابیت و هەر ئەڤە یە ژی، رێ بۆ ئازادیا رۆژنامەڤانی نەهێتە دان و ترس و تەقاندن هەبیت. تاڤگە دەرگەهی ل سەر كێشەیەكێ ڤەدكەت و بەرپرسەك ل پشت وێ كێشەیێ هەیە و ژ داڤێن چیرۆكێ دیار، ئەو بەرپرس برێكێن خوە یێن تیروری و ترساندنێ‌، ئاستەنگان درییا كارێ تاڤگەیێ دا دروست دكەت. درەڤینن! دەست درێژییا سكسی! تا لدوماهیێ تیزابێ بناڤ چاڤێن وێدا دكەن و گیانێ خوە ژ دەست ددەت.

 

ـ رۆمانا (عشق و ئەوێن ژ مژێ بووین/ محسن قوچان[12]).

ھەردوو د ئاقلدار بوونە، شێخی مێژوویا شورەشێن كوردی باش خواندبوو، كو روخانا وانا ژناڤدابوویە، ژ خیانەتكاریێ بوویە..... مەلا مستەفای ژی رەوشا عیراقێ و یا ژ ناڤدا و دەرڤە ب كویری خواندبوون، ھەردوو لایان ب دروستی راستی دزانی لێ پێكنەھاتن، چونكە بەرژەوەندیا وانان نە یا لھەڤ بوو، ھەر ئێك ب سەرەكیدا دچوو، یا شێخی دگەل شاھێ عیراقێ بوو و یا مەلا مستەفای دگەل شورەشێ بوو.

 

ژ روویێ جڤاكیڤە:

ـ رۆمانا (میلودیا بێدەنگیێ‌/ نیوار ئەمین[13]).

نڤیسەرێ رۆمانێ‌، سەرهاتیا رۆمانا خوە ل سەر دوو لایەنان دابەشكریە، ئێك: كارێ ناڤ بازاری و زارۆكێن هەژار و ئەڤێن كارێن بویاخچیێ دكەن و ئەو چاوان ژیانا خوە دەرباز دكەن و چ هەڤركی دكەڤنە بەر سینگا وان، دوو: قوتابخانە، ل قوناغا سنێلەیێ ژی بۆ سنێلەكێ شنوی هایژ خوە دبیت، ماموستایا ژن و ب تایبەتی ئەگەر یا جوان بیت، دبیتە جهێ سەرنجا وی و نڤیسەرێ رۆمانێ زومەكێ دئێختە ل سەر ڤێ داخباربوونێ‌، تشتێ ڤان هەردوو خالان ژی پێكڤە گرێددەت، خێزانا وی سنێلەیە، دەما رۆژەكێ خەبەرێ نەخوشكەفتنا بابێ وی دهێتە گوها و ئەڤ بابە دایكەكێ و خووشكەكا قەیرە و برایەكێ شەلەلی دهێلتە بهیڤیا ویڤە و وەغەرێ دكەت و بەرپرساتیا هەلگرتنا پرێڤەبرنا خێزانێ دستوێ وی دا دمینیت.

 

ـ رۆمانا (نەیا بەندەمانێ/ كەمال سلێڤانەی[14]).

نڤیسەرێ رۆمانێ زوم ئێخستیە سەر دوو تشتان، كو برەنگەكی و دوان، ئەگەرێن مەندبوونا كێشەیێنە، ئەو ژی زەلامێن ئاینی، هەر وەكو دڤی پەرەگرافیدا دكەڤیتە بەرچاڤێن مە: "ل وی دەمی ل گوندان تەلەفزیون كێم هەبوون..... پیرەمێرو و گەنجێن گوندێن نزیك ژی دهاتن، شەڤبێریا خوە دگەل تەلەفزیونێ دبوراند..... مەلایی دگوت: حەرامە هەچكۆ مەلهایەك دژورڤە. سكس ئێك ژ بابەتێن هەرە قەدەغەكرییە و ب ئاشكەرایی دناڤ كومەلگەهیدا ناهێتە بەحسكرن و ئەگەر بگشتی بێژین، دكومەلگەهێن عەشاییری دا، رەوشەنبیرییا سكسی بخوە ژی گەلەك یا كێمە. بهزرا من، نڤیسەرێ رۆمانێ ئەو پەرێ ئازادیێ دایە خوە و گەلەك پەر سەراڤ كرینە، كو رەنگە ئەگەر مە ب چاڤ دیتبن و گوهـ لێببن ژی، مە خوە دسەر را هاڤێتییە. لێ پسیار ئەوە، ئایا ئەڤ بابەتێن هەنێ بهێنە بلاڤ كرن یان نە؟ هەر چەندە بیرۆرایێن جودا ژی هەنە، لێ پتریا بوچوونا دگەل وێ دانە، كو دڤێت دناڤ ئەدەبیاتان دا بهێنە بەحسكرن و ئەڤە تا راددەیەكی ژی ب هەناسەیا نڤیسەرێ رۆمانێ ڤە گرێدایە، كا ئەوان بابەتان وەك تەحەددایا جڤاكی بكاردئینیت یان ژی حەز دكەت وێرەكیێ بدەتە خوە یان ژی هونەرێ رۆمانێ و ڤەگێرانێ دخازیتە وێ چەندێ‌. دڤێت ژبیرنەكەین ژی، تێگەهشتنا مە بۆ دەوروبەرێن مە و ئەو هەمی تشتێن رویددەن، تێگەهشتنەكا لاوازە و درۆمانێ دا، ئەڤ تێگەهشتنە برەنگەكێ باشتر دهێتە دیتن.

 

ئەنجام:

 

دھەمی وان رۆمانێن من خواندین یان پرانییا واندا، نڤیسەرێ رۆمانێ ڤیایە برێكا كەسایەتیێن دناڤا رۆمانێ دا، پەیامەكێ دروست بكەت، رەنگڤەدانا كەساتیێ كورد دناڤدا بیت، كەسایەتیێن رۆمانێ ھەلگرێن ناسنامێن جودانە و تا ئەگەر نڤیسەرێ رۆمانێ ڤێ ناسنامێ ئاشكەرا نەكەت ژی، لێ دێ تاكێ كورد دناڤدا بینی، سەرەرای ئەو رولێن نڤیسەر ب كەسایەتیێ خوە ددەت چ كەساتیەكێ خەیالی بیت یان ژی بەرگەكێ دروست كری ل بەر كربیت، لڤێرە ژی مافێ ھەر خواندەڤایەكییە وێ ناسنامێ ئاشكەرا بكەت، ژبەركو برێكا خواندنا رۆمانێ ئەڤ كەساتییا ھەنێ دروست دبیت، ئەڤە ژی زێدەتر دیار دبیت، لدویڤ وان رامانا یێن ل پشت نڤیسینێ بخوە دھێن، ئەڤە ژی تشتەكێ نورمالە، ژبەركو ھیچ رۆمانەك بێ كەسایەتی ناھێتە نڤیسین و ئەو چالاكیێن كەسایەتی پێ رادبیت، چ یێن كومەلایەتی بن یان سیاسی یان ئابوری یان رەوشەنبیری، ھەر ئەو چالاكیینە ھەستان و رەفتار و ھەلویستان د ھەلگرن.

 

ژێدەر:

1ـ الشخصية ومحلها في الرواية، محمد العباس، ثقافات، أبريل 28, 2016.

2ـ لوقمان ئاسیهی، داوی دلوپا بارانێ‌، رۆمان، قەبارێ ناڤین 154 لاپەر، چاپخانا گەنج.

3ـ كورێ سافا رەعنایێ‌، رۆمان، 273 لاپەر، ئەنوەر محەمەد تاهر، وەشانێن ئێكەتیا نڤیسەرێن كورد 2012.

4ـ رۆمانا داویا شەرڤانەكی یا رۆماننڤیس (عسمەت محەمەد بەدەل)، ژ لایێ ئێكەتیا نڤیسەرێن كورد/ دهوك ب رێزبەندیا 30 ل سالا 2005ێ‌، ب 118 لاپەران هاتیە چاپكرن.

5ـ شوپێن روندكان هزرڤان عەبدوللا، ، رۆمان، ئێكەتیا نڤیسەرێن كورد/ دهو، رێزبەندا 228ێ 2011.

6ـ نزار ئەحمەد بامەرنی، امراە من چباب، رۆمان، قەبارێ مەزن 333 لاپەر، چاپا ئێكێ‌، 2015 چاپخانا هاوار دهوك.

 7ـ باڤێ نازێ‌، رۆمان، مریێ حەرام، ژ وەشانێن كوڤارا مەتین، رێزبەندی 17، چاپخانا هاوار 2008.

8ـ حه‌سه‌ن ئیبراهیم، خه‌جا به‌رلینێ ـ رومان، سالا 2010 ێ.

9ـ سدقی هروری، ئەز و دەلال ـ من ب تەنێ نەهێلن، رۆمان، دەزگای چاپ و بلاوكردنەوەی ئاراس، 2008.

10ـ مرن دزەنگا 12ێ دا، رومان 182 لاپەر، كەوسەر شەوكەت، چاپخانا هاوار 2015.

  تاڤگە، رۆمان، تەحسین ناڤشكی، دھوك.

11ـ محسن قوچان، رۆمان، عشق و ئەوێن ژ مژێ بووین، دھوك 2023.

12ـ نیوار ئەمین، میلودیا بێدەنگیێ‌، رۆمان، 184 لاپەر، چاپا دوێ‌، چاپخانا هیڤی.

13ـ كەمال سلێڤانەی، نەییا بەندەمانێ‌، رۆمان، ژوەشانێن ئێكەتیا نڤیسەرێن كورد ـ دهوكـ 222، چاپخانا هاوار ـ دهوك 2011.

14ـ أبو بكر العيادي، الشخصيات الروائية لا تنحصر في ما تقوله لنا عنها الرواية، مجلە العرب، سنە 2021.

 

ـــــــــــــــــــــــــــــــ

د كوڤارا دیوان ژمارە (38) یا تەمووزا 2024ێ دا بلاڤ بوویە.

 

---

[1] الشخصية ومحلها في الرواية، محمد العباس، ثقافات، أبريل 28, 2016.

[2] لوقمان ئاسیهی، داوی دلوپا بارانێ‌، رۆمان، قەبارێ ناڤین 154 لاپەر، چاپخانا گەنج.

[3] كورێ سافا رەعنایێ‌، رۆمان، 273 لاپەر، ئەنوەر محەمەد تاهر، وەشانێن ئێكەتیا نڤیسەرێن كورد 2012.

[4] رۆمانا داویا شەرڤانەكی یا رۆماننڤیس (عسمەت محەمەد بەدەل)، ژ لایێ ئێكەتیا نڤیسەرێن كورد/ دهوك ب رێزبەندیا 30 ل سالا 2005ێ‌، ب 118 لاپەران هاتیە چاپكرن.

[5] شوپێن روندكان هزرڤان عەبدوللا، ، رۆمان، ئێكەتیا نڤیسەرێن كورد/ دهو، رێزبەندا 228ێ 2011.

[6] نزار ئەحمەد بامەرنی، امراە من چباب، رۆمان، قەبارێ مەزن 333 لاپەر، چاپا ئێكێ‌، 2015 چاپخانا هاوار دهوك.

[7] باڤێ نازێ‌، رۆمان، مریێ حەرام، ژ وەشانێن كوڤارا مەتین، رێزبەندی 17، چاپخانا هاوار 2008.

[8] حه‌سه‌ن ئیبراهیم، خه‌جا به‌رلینێ ـ رومان، سالا 2010 ێ.

[9] سدقی هروری، ئەز و دەلال ـ من ب تەنێ نەهێلن، رۆمان، دەزگای چاپ و بلاوكردنەوەی ئاراس، 2008.

[10] مرن دزەنگا 12ێ دا، رومان 182 لاپەر، كەوسەر شەوكەت، چاپخانا هاوار 2015.

[11] تاڤگە، رۆمان، تەحسین ناڤشكی، دھوك.

[12] محسن قوچان، رۆمان، عشق و ئەوێن ژ مژێ بووین، دھوك 2023.

[13] نیوار ئەمین، میلودیا بێدەنگیێ‌، رۆمان، 184 لاپەر، چاپا دوێ‌، چاپخانا هیڤی.

[14] كەمال سلێڤانەی، نەییا بەندەمانێ‌، رۆمان، ژوەشانێن ئێكەتیا نڤیسەرێن كورد ـ دهوكـ 222، چاپخانا هاوار ـ دهوك 2011.